Η 42χρονη Μαρίτα Γκενέσις βρίσκεται σε μια αποθήκη της Κρατικής Υπηρεσίας Διατήρησης Μνημείων της Θουριγγίας και μας δείχνει μια ομάδα οστών. Πρόκειται για τα κατάλοιπα κλεφτών, σοδομιτών και δολοφόνων παιδιών…

Οι σκελετοί βρέθηκαν κοντά στο Άλκερσλεμπεν, όχι μακριά από την Ερφούρτη της ανατολικής Γερμανίας, όπου οι κόμητες του Κέβερνμπουργκ τιμωρούσαν τους εγκληματίες πριν από 700 χρόνια. Πρόσφατα, οι ερευνητές αποκάλυψαν τα κατάλοιπα περίπου 70 ατόμων, τα οποία και υφίστανται σήμερα ανθρωπολογική εκτίμηση. Ένας από τους νεκρούς ήταν δεμένος, άλλος βρέθηκε δίπλα σε μια σιδερένια αλυσίδα στραγγαλισμού. Ένας τρίτος είχε ταφεί μαζί με μια κοφτερή λεπίδα. «Θα μπορούσε να είναι το όπλο του εγκλήματος», λέει η Γκενέσις που μόλις ολοκλήρωσε τη διατριβή της σε αυτόν τον τόπο εκτέλεσης.

Στην έρευνα όμως αυτού του αντικειμένου δεν είναι η μοναδική. Ο Γιοστ Άουλερ, ιστορικός από την πόλη Ντορμάγκεν, θεωρείται από τους συναδέλφους του ως ο Γερμανός «βασιλιάς της αγχόνης». Και όχι άδικα. Έχοντας εκδώσει τρία βιβλία για την «αρχαιολογία των τόπων εκτέλεσης», είναι πρωτοπόρος στον τομέα. Στο πιο πρόσφατο έργο του, που εκδόθηκε τον περασμένο Νοέμβριο, σχεδόν 40 συνάδελφοί του δημοσίευσαν πληροφορίες για «χώρους αποκεφαλισμών», οχήματα μεταφοράς καταδικασμένων στον τόπο της εκτέλεσης αλλά και το εμπόριο πτωμάτων που προορίζονταν για τα τραπέζια των ανατόμων.

Το πεδίο είναι ευρύ. Ιστορίες από το παρελθόν αναφέρουν τη χρήση αίματος από εκτελεσμένους εγκληματίες στη θεραπεία ασθενειών αλλά και την ανάρτηση κομμένων κεφαλών εγκληματιών σε πασσάλους· πρακτικές που ίσως αντανακλούν πλευρές της άποψης των προγόνων μας για τη δικαιοσύνη. Αλλά σε ποιο βαθμό γίνεται αυτό; Σύμφωνα με τον Άουλερ, η απάντηση βρίσκεται στην έρευνα των τόπων εκτελέσεων. Και οι θέσεις αυτές είναι πολλές…

Ένα ικρίωμα για εκτελέσεις υψωνόταν επτά μέτρα ψηλά στον αέρα στο ΝΑ κρατίδιο Στυρία της Αυστρίας, όπου σύντομα ξεκινά μια αρχαιολογική ανασκαφή. Βορειότερα, στη βαυαρική πόλη Πόττενσταϊν, μια ομάδα ερευνητών μελετά κατάλοιπα από αγχόνες. Τα ευρήματά τους μαρτυρούν τη βιαιότητα του Μεσαίωνα. Συχνά οι αρχαιολόγοι ανακαλύπτουν ανθρωπολογικά κατάλοιπα διασκορπισμένα παντού, καθώς πολλές πόλεις άφηναν τα πτώματα των εκτελεσμένων στην αγχόνη εκτεθειμένα για χρόνια. Σε κάποια περίοδο της ιστορίας τριάντα εγκληματίες κρέμονταν ταυτόχρονα σε κατάσταση αποσύνθεσης στις αγχόνες του Άουγκσμπουργκ, κοντά στη Βιέννη. Αργότερα τα πτώματα ρίχτηκαν σε μικρούς λάκκους ως σκουπίδια. Τέτοιες ταφές σε μη καθαγιασμένο έδαφος ήταν κοινές.

Η πιο κοινή πρακτική εκτέλεσης όμως, σύμφωνα με τα ευρήματα ήταν ο αποκεφαλισμός, που απαιτούσε από τον κατάδικο να γονατίσει μέχρι να λάβει το μοιραίο χτύπημα με ένα σπαθί. Τον 17ο αι. το σπαθί αντικαταστάθηκε από τσεκούρι και η πρακτική ενισχύθηκε με τη χρήση ογκόλιθου κοπής που βοηθούσε τους δημίους οι οποίοι συχνά έχαναν το στόχο τους. Από το σώμα μιας γυναίκας που βρέθηκε κοντά στο αεροδρόμιο του Βερολίνου, για παράδειγμα, με το κεφάλι τοποθετημένο στα πόδια (σηματοδοτώντας ότι η νεκρή είχε αποκεφαλιστεί) έλειπαν όλα τα οστά του λαιμού. Πού ήταν ο λαιμός της; Οι αρχαιολόγοι ακόμη ερευνούν τι πήγε στραβά κατά την εκτέλεσή της…

Και πάλι, η κύρια απασχόληση των δημίων ήταν οι απαγχονισμοί. «Οι περισσότερες εκτελέσεις γίνονταν με τη θηλειά», λέει ο Άουλερ.

Δήμιοι και κοινωνία

Αν και επαινούνται καθώς εκτελούν «έργο Θεού» κατά τον νομικό κώδικα Σάξενσπίγκελ (13ος αι.), οι περισσότεροι δήμιοι ήταν εξοστρακισμένοι από την κοινωνία. Οικογένειες δημίων έκαναν συνοικέσια μόνο μεταξύ τους. Φορούσαν γάντια γιατί κανείς δεν ήθελε να τους αγγίξει. Το επάγγελμά τους θεωρούνταν κακόφημο και πολλές φορές οι ιδιοκτήτες πανδοχείων δεν δέχονταν να τους φιλοξενήσουν.

Παρά το αιματηρό καθήκον τους όμως οι δήμιοι είχαν την τεχνογνωσία να ανατέμνουν σώματα ζώων, να ευνουχίζουν σκύλους και να καθαρίζουν φυλακές. Και φυσικά ήταν κατατοπισμένοι σε θεραπευτικές τεχνικές και στη χειρουργική, καθώς εκείνοι ήταν που τελούσαν ακρωτηριασμούς για ιατρικούς λόγους. Και πάλι όμως δεν μπορούν να θεωρηθούν ακριβώς πρακτικοί χειρουργοί καθώς ήταν περιβόητοι για το εμπόριο των κομμένων ανθρώπινων μελών τα οποία προορίζονταν για μαγικές συνταγές!

Έγκλημα και τιμωρία

Ο αποκεφαλισμός ή ο απαγχονισμός που ακολουθούνταν από ενταφιασμό σε μη καθαγιασμένο μέρος δεν ήταν πάντοτε αρκετά για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες των μεσαιωνικών ανθρώπων όσον αφορά το μαρτύριο και την εκτέλεση. Για ασφάλεια, οι μάγισσες καίγονταν για να μη μείνει τίποτα από αυτές παρά μόνο στάχτη. Κοντά στην πόλη Άλκερσλεμπεν, ένας σκελετός αποκαλύφθηκε θαμμένος κάτω από ένα παχύ στρώμα λίθων. Ο νεκρός είχε εμφανώς εμποδιστεί να… δραπετεύσει από τον τάφο. Επρόκειτο μήπως για βρικόλακα;

Έτσι λοιπόν πέθαιναν οι αμαρτωλοί του παρελθόντος: βασανισμένοι και στραγγαλισμένοι. «Εκείνα τα χρόνια κανείς δε σκεπτόταν το ενδεχόμενο της επανένταξης», λέει ο Άουλερ. «Ζητούμενα ήταν η εξιλέωση και η αποτροπή».