H Αθήνα, μια πόλη με μακρά ιστορία, με συνεχή κατοίκηση από τους προϊστορικούς χρόνους έως σήμερα, είναι ένα ανοιχτό μουσείο της αρχιτεκτονικής. Αρχαία, βυζαντινά, νεότερα και σύγχρονα κτήρια συνυπάρχουν σε μια άρρηκτη σχέση, πάντα παρόντα στην καθημερινή ζωή των κατοίκων και επισκεπτών της πόλης.
Iδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αρχιτεκτονική του 19ου και 20ού αιώνα καθώς περιλαμβάνει μοναδικά δείγματα σπουδαίων αρχιτεκτόνων. Παρά τις μεγάλες απώλειες στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, αλλά και αργότερα, τότε που τα νεοκλασικά κτήρια κατεδαφίζονταν για να ανεγερθούν πολυκατοικίες, το αρχιτεκτονικό απόθεμα παραμένει πλούσιο και αδιερεύνητο.
Κτήρια νεοκλασικά, εκλεκτικά, κτήρια του μεσοπολεμικού και του μεταπολεμικού μοντερνισμού, γεμάτα ιστορίες, μνήμες και αναμνήσεις συναντά παντού ο επισκέπτης της πόλης. Πολλά από αυτά είναι χαρακτηρισμένα ως μνημεία ή διατηρητέα κτήρια από τους αρμόδιους φορείς προστασίας, το ΥΠΑΙΘΠΑ και το ΥΠΕΚΑ. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια αξιόλογα κτήρια, κυρίως του α’ μισού του 20ού αιώνα, κατεδαφίζονται, αλλοιώνονται και καταστρέφονται, και μαζί τους χάνονται μνήμες, εικόνες, αισθήσεις, όλα αυτά που συνθέτουν μια πόλη. Η ταυτότητα της πόλης σιγά σιγά χάνεται μαζί με τα κτήρια που φεύγουν…
Αυτή την κατάσταση θα προσπαθήσει να ανατρέψει η Monumenta, αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία για την προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελλάδας και Κύπρου, μέσα από ένα νέο διετές πρόγραμμα που θα υλοποιηθεί με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος».
«Καταγραφή και Ανάδειξη κτηρίων 19ου και 20ού αιώνα στην Αθήνα» είναι ο τίτλος του προγράμματος που έχει θέσει ως κύριους στόχους του την έρευνα και την καταγραφή όλων των κτηρίων της περιόδου 1830-1940, με σκοπό τη μελέτη, την προστασία αλλά και την ανάδειξή τους. Παράλληλα το πρόγραμμα στοχεύει να εντάξει την αρχιτεκτονική στην καθημερινή ζωή των κατοίκων και επισκεπτών της πόλης με μια σειρά δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων (εκπαιδευτικά προγράμματα, ημερίδες, ξεναγήσεις, ποδηλατοδιαδρομές, ιστοσελίδα, ενημερωτικά έντυπα κ.λπ.) αλλά και με την ενεργό συμμετοχή στην καταγραφή και στην πληροφόρηση για τα κτήρια.
Το πρόγραμμα συντονίζει και υλοποιεί ομάδα αρχαιολόγων και αρχιτεκτόνων ειδικευμένων στη διαχείριση και προστασία των μνημείων με τη συνεργασία μεγάλου αριθμού εθελοντών. Η ερευνητική/συντονιστική ομάδα βρίσκεται σε επικοινωνία με τους αρμόδιους φορείς προστασίας αλλά και τους φορείς εκείνους που έχουν πραγματοποιήσει καταγραφές κτηρίων και διαθέτουν αρχειακό υλικό.
Η ιστοσελίδα του προγράμματος, που υλοποιείται με Λογισμικό Ανοιχτού Κώδικα (ΛΑΚ), θα είναι έτοιμη σύντομα και αποτελεί ένα εργαλείο για την έρευνα, την προστασία και την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής της Αθήνας. Μεταξύ άλλων θα περιλαμβάνει βάση δεδομένων, ελεύθερα προσβάσιμη, η οποία θα είναι η πηγή πληροφόρησης για τα καταγεγραμμένα κτήρια.
Την ερευνητική/συντονιστική ομάδα αποτελούν οι: Ε. Γρατσία, Στ. Λεκάκης (αρχαιολόγοι), Γ. Γκουμοπούλου, Γ. Νίνος, Φ. Μπέλλιου και Ζ. Πιττακίδης (αρχιτέκτονες). Ρόλο επιστημονικού συμβούλου έχουν οι: Ελ. Μαΐστρου (καθηγήτρια ΕΜΠ), Α. Συμεών (αρχιτέκτονας-πολεοδόμος), Γ. Τζιρτζιλάκης (καθηγητής Αρχιτεκτονικής Σχολής Πανεπιστημίου Βόλου) και Π. Τουρνικιώτης (καθηγητής ΕΜΠ).
Συμμετοχή στο πρόγραμμα
Όσοι ενδιαφέρονται να γνωρίσουν την αρχιτεκτονική της Αθήνας και την εμπειρία της καταγραφής κτηρίων μπορούν να συμμετέχουν ως εθελοντές-συνεργάτες στην επιτόπια καταγραφή και στη συλλογή στοιχείων (213 0023342, 6973308857, info@monumenta.org).
