Τρεις προσφυγικοί συνοικισμοί της Καβάλας, που δέχτηκαν χιλιάδες πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και σήμερα αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες της Ιστορίας της πόλης, χαρακτηρίστηκαν ιστορικοί τόποι από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων.

Η κήρυξη αφορά στους συνοικισμούς «Χίλια», «Δεκαοκτώ» και «Πεντακόσια», που ανοικοδομήθηκαν μετά το 1922 για τη στέγαση των προσφύγων. Οι δύο πρώτοι βρίσκονται στη δυτική πλευρά της πόλης, ενώ ο συνοικισμός «Πεντακόσια» στην ανατολική πλευρά της Καβάλας και κοντά στη θάλασσα.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών, η Καβάλα δέχτηκε δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες εξ αιτίας της γεωγραφικής της θέσης και του λιμανιού της αλλά και λόγω της οικονομικής της ευρωστίας.

Τον πρώτο καιρό οι πρόσφυγες διέμεναν σε σκηνές ή παράγκες και εγκαταλειμμένα κτίρια. Από το 1924 αρχίζει η ανέγερση των προσφυγικών συνοικισμών στο αδόμητο ανατολικό και δυτικό μέρος της πόλης. Τα αριθμητικά τοπωνύμια των συνοικισμών υποδεικνύουν τον αριθμό των οικογενειών που στεγάστηκαν σε αυτούς. Στην περίπτωση του συνοικισμού «Δεκαοκτώ» μόνο, το τοπωνύμιο αφορά στον αριθμό των κατοικιών.

Ο συνοικισμός «Πεντακόσια», στο λόφο της Αγίας Βαρβάρας, αναφερόταν παλαιότερα και ως Χαμιδιέ ή Αγία Βαρβάρα. Σε τοπογραφικό του 1937 συναντάται και ως Καλλιθέα, λόγω της θέας που προσέφερε η αμφιθεατρική του διάταξη και η γειτνίασή του με τη θάλασσα. Σε επαφή με τον οικισμό φυτεύτηκε αλσύλλιο το 1924, που σύμφωνα με σχετική επιγραφή αποτελεί έργο του Ελευθέριου Βενιζέλου. Σήμερα από τον αρχικό οικισμό αναγνωρίζονται 87 κτίρια, τα οποία εντάσσονται σε δύο ευκρινείς τύπους. Και στις δύο περιπτώσεις πρόκειται για πλατυμέτωπες τετραπλοκατοικίες, με δύο διαμερίσματα σε κάθε όροφο. Η διαφορά είναι ότι στον ένα τύπο η είσοδος γίνεται από τη στενή πλευρά του κτιρίου, ενώ στο δεύτερο τύπο η είσοδος τοποθετείται στις δύο άκρες της κύριας όψης.

Ο συνοικισμός των Χιλίων πήρε το όνομά του, όπως και αυτός των Πεντακοσίων, από τις ισάριθμες προσφυγικές οικογένειες που εγκαταστάθηκαν εκεί. Σε τοπογραφικό του 1937 αναφέρεται η ονομασία Αμπελόκηποι, ενώ το νότιο τμήμα του συνοικισμού συναντάται και με τις ονομασίες «Βύρωνας» ή «Γκιρτζή», από το όνομα του εργολάβου που κατασκεύασε τα σπίτια. Σήμερα απαντώνται 164 κτίρια από τον αρχικό οικισμό, τα οποία διαμορφώνουν και εδώ δύο τύπους κτιρίων. Όλα είναι τετραπλοκατοικίες, ωστόσο στη μία περίπτωση είναι πλατυμέτωπα κτίρια και στη δεύτερη κιβωτιόσχημα.

Ο οικισμός «Δεκαοχτώ» αφορά σε 18 σπίτια στην οδό Βησσαρίωνος, κοντά στον οικισμό των Χιλίων. Σήμερα διασώζονται 17 κατοικίες.

Το θέμα του χαρακτηρισμού των συνοικισμών ως ιστορικών τόπων εισήχθη στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, έπειτα από αίτημα πολιτών της Καβάλας, καθώς η άναρχη ανοικοδόμηση των περιοχών αυτών εγκυμονεί τον κίνδυνο να χάσουν το χαρακτήρα τους. Το Συμβούλιο γνωμοδότησε κατά πλειοψηφία υπέρ του χαρακτηρισμού των συνοικισμών ως ιστορικών τόπων, καθώς είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της Καβάλας.