Τις νέες έρευνες στα νεκροταφεία της αρχαίας Μαντίνειας θα παρουσιάσουν σε ανακοίνωσή τους στο διεθνές συνέδριο «Το Αρχαιολογικό Έργο στην Πελοπόννησο» η προϊσταμένη της ΛΘ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Άννα-Βασιλική Καραπαναγιώτου και η αρχαιολόγος Τριαντάφυλλη Σωτηροπούλου.

Όλα ξεκίνησαν όταν, με αφορμή ένα αίτημα για ανέγερση εξοχικής κατοικίας σε οικόπεδο του οικισμού Μηλιάς Μαντινείας, ανασκάφηκε τμήμα αρχαίου νεκροταφείου το οποίο απέδωσε πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για τον πολιτισμό της Μαντίνειας κατά τους ύστερους ελληνιστικούς και πρώιμους ρωμαϊκούς χρόνους.

Όπως αναφέρει στην ανακοίνωσή της η δρ Καραπαναγιώτου: «Μέχρι στιγμής έχουν ερευνηθεί 11 τάφοι που περιλαμβάνουν αποκλειστικά ενταφιασμούς. Τυπολογικά οι τάφοι εντάσσονται σε τρεις κατηγορίες. Ο δημοφιλέστερος είναι ο λακκοειδής, ένα απλό δηλαδή ορθογώνιο όρυγμα μέσα στον σχετικά μαλακό φυσικό βράχο της περιοχής, κοινός τύπος τάφου, γνωστός ήδη από τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους. Μόνο ένας κτιστός κιβωτιόσχημος τάφος βρέθηκε, ο οποίος ήταν και ο μοναδικός συλημένος ήδη από την αρχαιότητα. Μεταξύ όλων των τάφων ξεχωρίζει ένας μαρμάρινος λουτήρας, μία βαθιά δηλαδή λεκάνη με ανάγλυφη λεοντοκεφαλή εξωτερικά στην οποία απολήγει η διαμπερής οπή κοντά στον πυθμένα. Το σκεύος επαναχρησιμοποιήθηκε ως σαρκοφάγος για παιδική ταφή. Ως κάλυμμα της σαρκοφάγου λαξεύτηκε κατάλληλα μία παλαιότερη μαρμάρινη ενεπίγραφη επιτύμβια στήλη».

Η πλειονότητα των τάφων χρονολογείται από τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους έως και τους μέσους αυτοκρατορικούς και μόνο ένας τάφος, ο 2, χρονολογείται από τα κτερίσματά του στον πρώιμο 5ο αι. π.Χ., αποτελώντας το μοναδικό μέχρι στιγμής γνωστό δείγμα τάφου από τη Μαντίνεια στη μετάβαση από την αρχαϊκή στην κλασική εποχή.

Σύμφωνα με τη δρα Καραπαναγιώτου: «Το χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί το συγκεκριμένο σύνολο είναι ο διαφαινόμενος πλούτος σε πολύτιμα κτερίσματα όπως είναι χρυσά κοσμήματα με ημιπολύτιμους λίθους, χρυσές δανάκες, χάλκινα αγγεία και σκεύη καλλωπισμού, ειδικής χρήσης πήλινα αγγεία με ανάγλυφες παραστάσεις. Αυτή η ασυνήθιστη για τα μέχρι στιγμής ανασκαφικά δεδομένα νεκροταφείων της Αρκαδίας εικόνα ευμάρειας αφορά στους τάφους της Μηλιάς που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο αι. π.Χ. και έως τον πρώιμο 1ο μεταχριστιανικό αιώνα. Στους υπόλοιπους τάφους, των ρωμαϊκών αυτοκρατορικών χρόνων, υπάρχει σαφής προτίμηση στα γυάλινα αγγεία, μεταξύ των οποίων υπερτερούν αριθμητικά τα μυροδοχεία.

»Όσον αφορά στην κατηγορία των πήλινων κτερισμάτων, αξιομνημόνευτη είναι η προτίμηση σε αγγεία πόσης και οίνου, όπως είναι η οινοχόη, ο σκύφος, η λάγυνος, σε αγγεία για έλαια και ποικίλα υγρά, όπως το μυροδοχείο και ο ασκός, και σε αγγεία επιτραπέζιας χρήσης όπως το άωτο σκυφίδιο.

»Τα χρυσά και χάλκινα κτερίσματα του νεκροταφείου της Μηλιάς διακρίνονται σε κοσμήματα, αγγεία και δανάκες.

»Σε δύο περιπτώσεις, στη λίθινη σαρκοφάγο και σε έναν λακκοειδή, οι νεκροί έφεραν φύλλα χρυσού. Πρόκειται για σχηματοποιημένη απόδοση φύλλων, δημοφιλή κατηγορία νεκρικού κτερίσματος σε όλο τον ελλαδικό χώρο σε διάφορες παραλλαγές, τουλάχιστον από τον 4ο αι. π.Χ. και εξής. Παραδείγματα προέρχονται από τη Μακεδονία, τη Σάμο, την Ήπειρο και αλλού, αλλά για πρώτη φορά απαντάται στην Αρκαδία. Χρυσές δανάκες έφεραν στο στόμα η γυναίκα του τάφου 5 και ο άνδρας του τάφου 4. Πρόκειται για έκτυπο νομίσματος της Σικυώνος του 4ου αι. π.Χ. με το περιστέρι που πετά. Η συχνή παρουσία δανάκης με το περιστέρι της Σικυώνας σε τάφους των ρωμαϊκών αυτοκρατορικών χρόνων, έως και τον 3ο αι. μ.Χ., δείχνει ότι το νόμισμα αυτό είναι σχεδόν καθιερωμένο για ταφική χρήση.

»Για τις νεκρικές τελετές που έλαβαν χώρα προς τιμήν του άνδρα του τάφου 5 μετά από το σφράγισμα του τάφου χρησιμοποιήθηκε και ένα χάλκινο αρυβαλλοειδές ληκύθιο τύπου Talcott με πλαστική διακόσμηση στην περιοχή της λαβής. Το μάτι του θεατή μαγνητίζει το επίθετο κάτω από τη βάση της λαβής πλήρως εξανθρωπισμένο προσωπείο της Μέδουσας, που έχει αποβάλει κάθε τρομακτικό στοιχείο, με χαρακτηριστική διακοσμητική διάθεση ιδίως στην απόδοση των βοστρύχων.

»Ωστόσο ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η παιδική ταφή μέσα σε παλαιότερο μαρμάρινο λουτήρα. Γύρω από το διαλυμένο κρανίο του νηπίου περισυνελέγησαν δεκαέξι χρυσά φύλλα από λεπτό έλασμα με νευρώσεις κατά τον άξονα του μήκους, τα οποία διακρίνονται ανάλογα με το μέγεθος σε δύο ομάδες: οκτώ μεγαλύτερα, τα περισσότερα τετράλοβα, ένα πεντάλοβο και τα υπόλοιπα τρίλοβα. Το εύρημα αποτελεί γνωστό ταφικό κτέρισμα στον αρχαίο ελληνικό κόσμο αλλά είναι η πρώτη φορά που απαντάται στην Αρκαδία. Στο ύψος του στήθους το νεκρό νήπιο στολίστηκε με χρυσό περίαπτο με κρίκο ανάρτησης, το οποίο φέρει ένθετη ορεία κρύσταλλο σε σχήμα φαλλού. Από το ύψος της αριστερής παλάμης του νεκρού περισυνελέγη ένα χρυσό δακτυλίδι με πολύ ενδιαφέρουσα παράσταση από τον κόσμο του θιάσου του Διονύσου. Το βατραχάκι από υαλόμαζα, το οποίο τη στιγμή της εύρεσής του αντίκρυζε με το βλέμμα του το νήπιο, με δυσκολία θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα παιδικό παιχνίδι που τοποθετήθηκε στον τάφο από τους οικείους ως ενθύμιο της παιδικής ηλικίας, λόγω του εύθραυστου υλικού του. Το μυστήριο της μεταμόρφωσης του γυρίλου, του νεογνού βατράχου που δεν έχει ακόμα πόδια, στο αμφίβιο με τα ισχυρά πίσω πόδια που φέρουν μεμβράνη μεταξύ των δακτύλων με τη βοήθεια των οποίων πραγματοποιεί άλματα, παρέχει τους απαραίτητους υπαινικτικούς συμβολισμούς της αναγέννησης και της αθανασίας που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν την παρουσία του ειδωλίου στον τάφο».

To συνέδριο διοργανώνεται από τις Δ’, ΛΗ’, ΛΘ’ Εφορείες Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, τις 6η και 25η Εφορείες Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Πελοποννησιακών Σπουδών (ΑΙΠΣ) και το Επιγραφικό Μουσείο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.

Θα διεξαχθεί στην Τρίπολη (Αποστολοπούλειο Πνευματικό Κέντρο) από τις 7 έως τις 11 Νοεμβρίου 2012. Πληροφορίες: 2710 225243 (ΛΘ’ ΕΠΚΑ).