Παρουσιάστηκε το περασμένο Σάββατο στο Συνεδριακό και Εκθεσιακό Κέντρο ΣΠΑΠ το Έργον της Ζ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων για τα έτη 2010 και 2011.

Πέρυσι δεν είχε καταστεί δυνατό να πραγματοποιηθεί η εκδήλωση λόγω έλλειψης χορηγών, φέτος όμως δεν θα μπορούσε να μένει στο σκοτάδι το πλούσιο και πολύπλευρό έργο των αρχαιολόγων στην Ηλεία. Η προϊσταμένη της Ζ’ ΕΠΚΑ Γεωργία Χατζή ανέλαβε την παρουσίαση των δράσεων της προηγούμενης διετίας στο κοινό που γέμισε την αίθουσα του συνεδριακού κέντρου.

Tα κυριότερα σημεία της παρουσίασης

Αρχαία Ολυμπία (περιβάλλον του ιερού): Στο πλαίσιο του δημόσιου τεχνικού έργου ύδρευσης της Ηλείας από τον ποταμό Ερύμανθο, στο τμήμα που διατρέχει την Ολυμπία, αποκαλύφθηκαν κατά το 2010: α) κατάλοιπα αγωγού ύδρευσης και κτηριακά λείψανα ρωμαϊκών χρόνων κοντά στους Α πρόποδες του Κρονίου, β) ένας ακόμη μυκηναϊκός θαλαμωτός τάφος με λακκοειδείς ταφές στις παρυφές του λόφου Καλόσακα, γ) δύο μυκηναϊκοί θαλαμωτοί τάφοι και ακτέριστος ταφόπιθος στην περιοχή Τρανή Λάκκα ΒΑ του Αρχαιολογικού Μουσείου Ολυμπίας (Χρ. Λιάγκουρας-Κων. Νικολακοπούλου, επόπτες ανασκαφών).

Κατά το 2011 συνεχίσθηκε η ανασκαφή των κτηριακών λειψάνων στην περιοχή του Κρονίου στο πλαίσιο διαμόρφωσης και του Ολυμπιακού Βοτανικού Κήπου (ΟΒΚ). Ο χώρος έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον καθώς φέρει στο φως κτηριακά κατάλοιπα δύο τουλάχιστον χρονολογικών φάσεων (ρωμαϊκοί και κλασικοί χρόνοι) με πληθώρα ευρημάτων, πηλίνων, χαλκών, λιθίνων, νομισμάτων και επιγραφών. Η ανασκαφική έρευνα συνεχίζεται (Γεωργία Ε. Χατζή, υπεύθυνη ανασκαφής).

Σταφιδόκαμπος (2010): Στη θέση Λακούλα Σταφιδοκάμπου, Δήμου Ανδραβίδας- Κυλλήνης, στο πλαίσιο οικοδομικών εργασιών, εντοπίστηκαν δυο ταφικοί πίθοι πλούσια κτερισμένοι. Το περιεχόμενο των ταφοπίθων (δυο πήλινα γυναικεία αγαλματίδια και δέκα αγγεία, κυρίως «ηλειακές» λήκυθοι, όλα εξαίρετης διατήρησης), χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ. Τα ευρήματα εντάσσονται στον ευρύτερο πολιτισμικό ορίζοντα εκτεταμένου νεκροταφείου που είχε ερευνηθεί από την Εφορεία το 1993 στο κέντρο της κοινότητας Σταφιδοκάμπου, και επιβεβαιώνουν την ύπαρξη στη περιοχή ακμαίου οικισμού ή μικρής πόλης, στην περιφέρεια της πρωτεύσας Ήλιδος (Κων. Β. Αντωνόπουλος, υπεύθυνος ανασκαφής).

Κορυφή (2010): Στη θέση «Τριανταφυλλιά» ερευνήθηκε εκτεταμένος οικισμός μυκηναϊκών χρόνων, ο πρώτος που έρχεται στο φως στην Ηλεία, όπου υπάρχει και μεγαρόσχημη κατασκευή. Σε μικρή απόσταση αποκαλύφθηκε αγροικία ελληνιστικών-ρωμαϊκών χρόνων, που συνδέεται με σύγχρονό της νεκροταφείο κοντά στους θολωτούς τάφους της περιοχής. Η ανασκαφή χρηματοδοτήθηκε από τον φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων στο πλαίσιο του έργου χωροθέτησης εγκατάστασης ΧΥΤΥ (Ολ. Βικάτου, υπεύθυνη ανασκαφής.

Μάγειρας (2010): Στο γνωστό μυκηναϊκό νεκροταφείο του Μάγειρα Ολυμπίας (θέση «Κιούπια») ερευνήθηκε ένας ακόμη θαλαμωτός τάφος, ο οποίος ανήκε σε πολεμιστή. Ο νεκρός είχε ενταφιασθεί με τον οπλισμό του (δόρυ, ξίφος και κνημίδες). Ανάμεσα στα σημαντικά ευρήματα του τάφου ξεχωρίζει μεγάλος εικονιστικός κρατήρας με παράσταση αρμάτων, που είχε τοποθετηθεί ως σήμα στον τάφο (Ολ. Βικάτου, υπεύθυνη ανασκαφής).

Πέρσαινα (2010-2011): Η Εφορεία ερεύνησε το 2010 έξι ασύλητους μυκηναϊκούς θαλαμωτούς τάφους στη θέση «Άγιος Γεώργιος». Οι τάφοι απέδωσαν ικανής ποσότητας και εξαιρετικής ποιότητας κεραμική, η οποία χρονολογείται από την Υπομυκηναϊκή έως και την πρώιμη Γεωμετρική περίοδο. Πρόκειται για νέα θέση στον χάρτη της μυκηναϊκής Ηλείας (Παναγ. Μουτζουρίδης, υπεύθυνος ανασκαφής).

Κατά το 2011, εξαιτίας λαθρανασκαφικής επέμβασης, εντοπίστηκαν δύο ακόμη θαλαμωτοί τάφοι. Ο ένας ερευνήθηκε και ήταν συλημένος. Στο εσωτερικό του θαλάμου του ένας λάκκος που διέφυγε τη σύληση περιείχε ανακομιδή με δύο κρανία. Τα λιγοστά κτερίσματα, χάλκινη λαβίδα, πιθαμφορίσκος και ψευδόστομος αμφορέας, χρονολογούν τον τάφο στον 13ο-12ο αι. π.Χ. (Ζαχ. Λεβεντούρη, υπεύθυνη ανασκαφής).

Κλινδιάς (2010): Νέα λαθρανασκαφική απόπειρα στη θέση «Βούζανη ή Βούζενη» της Τοπικής Κοινότητας Κλινδιά Δήμου Πύργου, είχε ως αποτέλεσμα την αποκάλυψη τριών ακόμη θαλαμωτών τάφων, οι οποίοι ανήκουν στο γνωστό στην Εφορεία από το 2005 μυκηναϊκό νεκροταφείο. Ερευνήθηκαν συνολικά εννέα θαλαμωτοί τάφοι. Οι πέντε εξ αυτών ήταν συλημένοι. Τα λιγοστά αλλά αξιόλογα ευρήματα από τη θέση αυτή χρονολογούνται στον 15ο-13ο αι. π.Χ. (Αργ. Γρηγοράκη-Ζαχ. Λεβεντούρη, υπεύθυνες ανασκαφής).

Βρεστό (2011): Στη θέση «Άγιοι Ταξιάρχες» αποκαλύφθηκε κατεστραμμένο και συλημένο ταφικό μνημείο. Εντός των ταφικών θηκών υπήρχε ταφή με κατεύθυνση από ανατολή προς δύση, συνοδευόμενη από χάλκινο δαχτυλίδι, του 12ου αι. μ.Χ. Στη δυτική πλευρά του ταφικού μνημείου αποκαλύφθηκαν τρεις συλημένοι κιβωτιόσχημοι τάφοι.

Καυκανία (2011): Η ανασκαφική έρευνα στη θέση «Καραβάς» συνεχίστηκε και κατά το 2011 με την αποκάλυψη ενός ακόμη ασύλητου μυκηναϊκού θαλαμωτού τάφου, που περιείχε πλούσια κτερίσματα. Το νεκροταφείο στη θέση αυτή χρονολογείται στον 12ο-11ο αι π.Χ. (Ζαχ. Λεβεντούρη, υπεύθυνη ανασκαφών).

Αρχαία Ήλις: Το ανασκαφικό έργο στην Αρχαία Ήλιδα συνεχίστηκε για τελευταία φορά υπό την αιγίδα του ΤΔΠΕΑΕ κατά το 2010. Από το 2011 και εξής το έργο, που ανελήφθη αποκλειστικά από την Εφορεία, προχώρησε με υπογραφή συμβάσεως μεταξύ αυτής και του Δήμου Ήλιδας. Ανασκαφική δραστηριότητα αναπτύχθηκε τόσο στον οικιστικό ιστό της πόλης, όσο και στην περιοχή της Αγοράς, όπου νέα κτήρια συνεχώς αποκαλύπτονται.

Παράλληλα, συνεχίστηκαν οι στερεωτικές εργασίες στα αποκαλυφθέντα κτήρια, καθώς και οι εργασίες συντήρησης και καταγραφής των πολυπληθών ευρημάτων. Μεταξύ των ευρημάτων εντυπωσιακό είναι τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου με παράσταση εραλδικά τοποθετημένων δράκων (Ολ. Βικάτου-Χρ. Ματζάνας, επόπτες έργου).

Πηνεία (2011): Σύντομη ανασκαφική έρευνα εντός αγροτεμαχίου στη θέση «Λάττα», αποκάλυψε μικρό μυκηναϊκό θαλαμωτό τάφο, στο εσωτερικό του οποίου υπήρχαν μία ταφή και μία ανακομιδή. Η κεραμική που προέκυψε αποτελείται από ψευδόστομους αμφορίσκους, αλάβαστρα και πιθαμφορίσκους. Τα ευρήματα χαρακτηρίζουν για πρώτη φορά τη θέση ως μυκηναϊκή (12ος-11ος αι. π.Χ.) (Χρ. Λιάγκουρας, υπεύθυνος ανασκαφής).

Περιβόλια Φιγαλείας: Κατά τη διετία 2010- 2011 συνεχίστηκε στη θέση «Διάσελλο» η εγκεκριμένη από το ΥΠΑΙΘΠΑ συστηματική ανασκαφή από τη Διευθύντρια της Εφορείας Γ. Χατζή και την εποπτεία της αρχαιολόγου Κ. Νικολακοπούλου και του φοιτητή αρχαιολογίας Μαν. Πετράκη. Στο κέντρο του «ναού Cooper» επανατοποθετήθηκε η βάση του λατρευτικού αγάλματος μετά τη συντήρηση και αποκατάστασή της στα εργαστήρια της Εφορείας. Τα ευρήματα γύρω από τη βάση και υπό το θεμέλιο του κτίσματος αποδεικνύουν τη χρήση του χώρου και κατά την αρχαϊκή εποχή.

Με τη συνεργασία Ιαπώνων επιστημόνων του Παν/μίου Kumamoto, έγινε γεωφυσική διασκόπηση χώρου πλησίον της αρχαίας αγοράς της Φιγαλείας, ενώ συνεχίστηκε η τοπογραφική και φωτογραμμετρική αποτύπωση των τειχών της αρχαίας πόλεως και άλλων μνημείων της (Γεωργία Ε. Χατζή, Διευθύντρια της ανασκαφής).

Γεράκι: Κατά το 2010, στο πλαίσιο του εποπτευομένου με αυτεπιστασία υποέργου του αυτοκινητόδρομου Ελευσίνα-Κόρινθος-Πάτρα-Πύργος- Τσακώνα (έργο ΕΣΠΑ), ερευνήθηκε συστάδα ταφοπίθων με ευρήματα του 6ου αι. π.Χ. (μελανόμορφες λήκυθοι) (Άννα Λουκίδου, επόπτρια ανασκαφής).

Από την ίδια τοποθεσία προήλθαν κατά την έρευνα του 2011 και άλλοι ταφόπιθοι, μεταξύ των οποίων και γιγάντιος πίθος, ύψους 2, 35 μ., ο οποίος περιείχε κεραμεική του 4ου αι. π.Χ. (Σωτ. Λαμπρόπουλος, επόπτης ανασκαφής).

Καπελέτο: Στο πλαίσιο του ιδίου εποπτευομένου με αυτεπιστασία υποέργου (έργο ΕΣΠΑ) ερευνήθηκαν το 2010 δύο ακτέριστοι κεραμοσκεπείς και κιβωτιόσχημος τάφος. Επίσης πέντε ταφόπιθοι με πλούσιο περιεχόμενο του 4ου αι. π.Χ. (Ασημ. Κούτσιος, επόπτης ανασκαφής).

Βαρθολομιό: Α) Κατά το 2010 συνεχίστηκε η έρευνα του μνημειώδους θολωτού τάφου στη θέση «Κατσίβερη» και του μήκους 28 μ. «δρόμου» του, η οποία δεν ολοκληρώθηκε. Β) Εντός του σχεδίου πόλεως, στο πλαίσιο αντικατάστασης των αγωγών ύδρευσης (έργο ΕΣΠΑ), εντοπίσθηκαν ενδείξεις κατοίκησης από τον 5ο αι. π.Χ., οικιστικά κατάλοιπα Ρωμαϊκών χρόνων και συστάδες κεραμοσκεπών τάφων της ύστερης αρχαιότητος.

Σιμίζα: Κατά το 2010 διερευνήθηκε τμήμα μικρού τύμβου από παλιά αναμοχλευμένου (θέση «Ανοιξά»), που μπορεί να χρονολογηθεί βάσει της κεραμικής στην πρώιμη μυκηναϊκή εποχή (Χρ. Ματζάνας, υπεύθυνος ανασκαφής).

Αρχαιολογικό Μουσείο Πύργου

Τον Απρίλιο του 2011 εντάχθηκε στο Ε.Π. Δυτικής Ελλάδας-Πελοπόννησος-Ιόνιοι Νήσοι το έργο «Ολοκλήρωση της έκθεσης του αρχαιολογικού Μουσείου Πύργου», προϋπολογισμού 1.197.000 ευρώ, με δικαιούχο την Ζ’ ΕΠΚΑ. Το έργο έχει δύο υποέργα: Α) Προμήθεια προθηκών και λοιπών μουσειακών κατασκευών, προϋπολογισμού 882.000 ευρώ με τη διαδικασία του ανοιχτού Διεθνούς Διαγωνισμού, ο οποίος εκτελείται από τη Δ/νση Μουσείων Εκθέσεων & Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Β) Συμπληρωματικές εργασίες για την οργάνωση της αρχαιολογικής έκθεσης (προμήθειες και εργασίες με αυτεπιστασία της Ζ’ ΕΠΚΑ) (Χρ. Λιάγκουρας και Ομάδα Έργου).

Επιστημονικά ερευνητικά προγράμματα – συνεργασίες

Βάσει εγκρίσεων του ΥΠΑΙΘΠΑ, υπό τη διεύθυνση της Εφορείας και καθηγητών Γερμανικών Πανεπιστημίων (δρ J. Heiden, δρ B. Eder) υπό την αιγίδα του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, συνεχίστηκαν και ολοκληρώθηκαν με όρους ισότιμης συμμετοχής και πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα: α) το ερευνητικό πρόγραμμα μελέτης της τοπογραφίας των αρχαίων τριφυλιακών πόλεων β) το ερευνητικό πρόγραμμα στον Κακόβατο Τριφυλίας.

Συνεχίστηκε επίσης το ανασκαφικό έργο στην ιερά Άλτι υπό τη διεύθυνση του δρος R. Senff, ενώ κατά το 2011 άρχισε το αναστηλωτικό έργο στον οπισθόδομο του Ναού του Διός και ξεκίνησαν εργασίες για την αναστήλωση του μνημείου των Πτολεμαίων με χορηγία του Ιδρύματος Α. Λεβέντης.

Ολυμπία – Συντήρηση φυτοκομικών έργων και δημιουργία ΟΒΚ

Συνεχίστηκαν κατά το 2010 τα έργα συντήρησης του αναπλασθέντος φυσικού τοπίου της Ολυμπίας μετά τις πυρκαγιές του 2007 με χορηγία του Ιδρύματος Ι.Σ. Λάτση. Κατά το 2011, στο πλαίσιο των μεσοπρόθεσμων φυτοκομικών έργων εκ μέρους του ΕΘΙΑΓΕ, τεχνικού συμβούλου του ΥΠΑΙΘΠΑ, και της Εφορείας, ολοκληρώθηκαν οι εργασίες διαμόρφωσης και φύτευσης μεσογειακής χλωρίδος σε έκταση 9 στρεμμάτων μεταξύ Κρονίου και Μουσείου Ολυμπίας με χορηγία της πόλεως του Μονάχου. Ο ΟΒΚ αποτελεί έργο μοναδικό στο είδος του, χωροθετούμενο πλησίον μείζονος αρχαιολογικού χώρου, και αποσκοπεί στην ενημέρωση και εξοικείωση των επισκεπτών με τη χλωρίδα και την προστασία του περιβάλλοντος.

Εκπαιδευτικά προγράμματα

Διεθνής Ημέρα των Μουσείων: Με την εκδήλωση «Ολυμπία, Το ευτυχές αντάμωμα λαών και πολιτισμών», η Εφορεία συμμετείχε στον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων 2010 τιμώντας ομάδα πυροσβεστών που υπηρετούν στην Ηλεία με ξενάγηση στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας.

Η αντίστοιχη για το 2011 εκδήλωση με θέμα «Μουσεία και Μνήμη» και επιμέρους τίτλο «Ολυμπία. Η ιστορία των μουσείων της»  πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 18 Μαΐου στο πολιτιστικό κέντρο Σ.Π.Α.Π. της Αρχαίας Ολυμπίας και περιελάμβανε κεντρική ομιλία, προβολή σχετικού με το θέμα ντοκιμαντέρ καθώς και έκθεση έργων των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου Ολυμπίας με θέμα: «Ένα αντικείμενο θυμάται…».

Περιβάλλον και Πολιτισμός: Η πανελλήνιας εμβέλειας επικοινωνιακή δράση «Περιβάλλον και Πολιτισμός» του Υπουργείου Πολιτισμού συνεχίστηκε και τη διετία 2010-2011 με τίτλο «Φωνές νερού μυριάδες». Η Εφορεία, σε συνεργασία με το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κρεστένων, σχεδίασε και υλοποίησε και τις δυο χρονιές εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Ολυμπία, το δώρο του Αλφειού». Για τον εορτασμό του 2011 η Ζ’ ΕΠΚΑ υλοποίησε εκπαιδευτικό πρόγραμμα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ήλιδας με τίτλο «Στον καθρέπτη του νερού» και οργάνωσε παρουσίαση ζωγραφικών έργων, θεατρικών δρωμένων και χορών με πρωταγωνιστές τους μαθητές του 10ου Δημοτικού Σχολείου Πύργου και του 1ου Δημοτικού Αμαλιάδας. Στην προσπάθεια αυτή πολύτιμη υπήρξε η υποστήριξη του Δήμου Ήλιδας (Κων. Αντωνόπουλος, Αλεξ. Σελελή).

Το 2011 υλοποιήθηκαν για πρώτη φορά συστηματικά τα ακόλουθα εκπαιδευτικά προγράμματα στο Μουσείο και στον Αρχαιολογικό Χώρο της Ήλιδας: α) Ανασκαφές στην αρχαία πόλη. Β) Παίζοντας στο αρχαίο θέατρο και γ) Η πόλη της αρχαίας Ήλιδας και οι κάτοικοί της (Αλεξ. Σελελή, Παν. Παναγοδήμου).