Οι βιβλιοθήκες δεν είναι αποθήκες βιβλίων. Δεν απευθύνονται σε μια μυστική κάστα μυημένων βιβλιόφιλων. Δεν περιορίζονται στον δανεισμό βιβλίων. Ποτέ δεν ήταν έτσι, σήμερα όμως η φυσιογνωμία τους έχει αλλάξει ακόμη περισσότερο. Είναι ζωντανοί οργανισμοί που απευθύνονται σε όλους τους πολίτες, σε όλες τις ηλικίες, με στόχο την προώθηση της γνώσης με το βιβλίο και την ανάγνωση, με επιμορφωτικά σεμινάρια, με εργαστήρια και εκδηλώσεις.

Στην εποχή μας, που οι αλλαγές είναι ραγδαίες, η βιβλιοθήκη εκπαιδεύει στις απαιτήσεις των καιρών με την καλλιέργεια της διά βίου μάθησης. Γίνεται κέντρο των πολυπολιτισμικών κοινοτήτων και συντελεί στην ισχυροποίηση των κοινωνικών δεσμών. Μέσα στην αβεβαιότητα της κρίσης, γίνεται σταθερό σημείο αναφοράς.

Εμπειρίες από τον νέο, διευρυμένο ρόλο των βιβλιοθηκών θα μοιραστούν βιβλιοθηκονόμοι από τη Γερμανία, την Ισπανία, τη Νορβηγία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ολλανδία με Έλληνες συναδέλφους τους στο 8ο Διεθνές Συνέδριο της Οργανωτικής Επιτροπής Ενίσχυσης Βιβλιοθηκών (ΟΕΕΒ) που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα, στο αμφιθέατρο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (Βασ. Κωνσταντίνου 48) την Παρασκευή 5 και το Σάββατο 6 Οκτωβρίου.

«Έξυπνες ιδέες, ελκυστικές βιβλιοθήκες» είναι το θέμα του συνεδρίου που διοργανώνει για όγδοη συνεχή χρονιά η ΟΕΕΒ, η οποία ιδρύθηκε το 2003 με μέλη ξένα μορφωτικά ινστιτούτα, βιβλιοθήκες και φορείς πολιτισμού. Έξυπνες ιδέες για καινοτόμες υπηρεσίες και δραστηριότητες με μειωμένο προϋπολογισμό. Για ειδικά προγράμματα για νέους, ανέργους, μετανάστες, ηλικιωμένους, παιδιά. Για δράσεις στήριξης στην οικονομική κρίση. Ο σκοπός αυτών των συνεδρίων είναι να συμβάλουν στον εκσυγχρονισμό των ελληνικών βιβλιοθηκών μέσω της ανταλλαγής πληροφοριών για πρακτικές που μπορούν να εφαρμοστούν εύκολα στην Ελλάδα με χαμηλό κόστος. Στα οκτώ χρόνια της διεξαγωγής του θεσμού, τα συνέδρια έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον των δημόσιων και δημοτικών βιβλιοθηκών, αλλά προσφάτως και των ειδικών και ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, με θέματα που αφορούν την οργάνωση δικτύων βιβλιοθηκών, τις βιβλιοθήκες του μέλλοντος, τις νέες υπηρεσίες των βιβλιοθηκών κ.ά.

Πώς έχει η κατάσταση στην Ελλάδα; Οι περισσότερες δημόσιες βιβλιοθήκες αντιμετωπίζουν προβλήματα βιωσιμότητας. Έχουν στεγαστικό πρόβλημα. Η πλειονότητά τους έχει προσωπικό του ενός ατόμου. Η περικοπή κονδυλίων, ειδικά στους δήμους, φέρνει τις περισσότερες από αυτές μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Οι τοπικές κοινωνίες αδιαφορούν, αγνοώντας συχνά τη λειτουργία αυτού του κέντρου παιδείας στην περιοχή τους.

«Στην Ολλανδία με το που γεννιέται κανείς και γράφεται στο δημοτολόγιο παραλαμβάνει ένα book kit (ένα πακέτο με τα πρώτα του βιβλία)», λέει στο «Βήμα» η Ολλανδή βιβλιοθηκονόμος Γιάνκα βαν Λίντεν. «Η βιβλιοθήκη του Άμστερνταμ είναι ένας πολύ όμορφος χώρος στον οποίο μπαίνεις με πολλή ευχαρίστηση, έχει καφέ και εστιατόριο, μπορείς να παρακολουθήσεις εκεί θεατρικές παραστάσεις και να λάβεις μέρος σε ποικίλες δραστηριότητες, είναι ένας χώρος ανοιχτός σε όλους, όπου βλέπεις γονείς να διαβάζουν στα μωρά τους τα πρώτα τους βιβλία, μαθητές να μελετούν, μετανάστες να εκπαιδεύονται». Σύμβουλος της ΟΕΕΒ, που ζει εδώ και πολλά χρόνια στην Αθήνα, η Γιάνκα βαν Λίντεν θεωρεί ότι οι ελληνικές βιβλιοθήκες δεν είναι ακόμη εξίσου ανοιχτές στο κοινό. «Πόσο γνωστή είναι η πολύ αξιόλογη βιβλιοθήκη της Ακαδημίας Αθηνών και εκείνη της Τράπεζας της Ελλάδος; Και πριν από λίγα χρόνια στην Εθνική Βιβλιοθήκη δεν ήθελες να πας». Παραδέχεται ότι τα πράγματα τελευταίως έχουν αλλάξει, ειδικά στην επαρχία «όπου η δημόσια βιβλιοθήκη έχει άλλο ρόλο, και έχουμε παραδείγματα πολύ δραστήριων δημόσιων βιβλιοθηκών με αξιόλογα προγράμματα, ενώ στην Αθήνα “χάνεται” η δημόσια βιβλιοθήκη».

Μεταξύ άλλων, η Felicidad Campal, από τη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Σαλαμάνκα στην Ισπανία, θα εξηγήσει στο συνέδριο πώς η βιβλιοθήκη μπορεί να γίνει όχι μόνο κέντρο κατανάλωσης αλλά και παραγωγής πληροφορίας. Η Betsy Fowler, διευθύντρια του Chesapeake Library System στο Νόρφολκ των ΗΠΑ, θα αναφέρει τρόπους δημιουργίας μιας βιβλιοθήκης του μέλλοντος. Τη συνεργασία με εθελοντές στο σύστημα δημοσίων βιβλιοθηκών του Αμβούργου για την ανάπτυξη προγραμμάτων κοινωνικής ενσωμάτωσης για ηλικιωμένους και μετανάστες θα παρουσιάσει η Gabriele Rösch, σύμβουλος δημοσίων σχέσεων στο Σύστημα Δημοσίων Βιβλιοθηκών του Αμβούργου. Πώς οι δημόσιες βιβλιοθήκες μπαίνουν στο προσκήνιο ως βασικοί εταίροι της τοπικής αυτοδιοίκησης στην προσπάθεια να γεφυρωθούν οι κοινωνικές διαφορές θα εξηγήσει η Leikny Haga Indergaard, διευθύντρια της Δημόσιας Βιβλιοθήκης του Μπέργκεν στη Νορβηγία. Η Marion Mertens, διευθύντρια της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Venlo στην Ολλανδία και ο Ben Janssen, διαχειριστής στην Εξυπηρέτηση Κοινού της ίδιας βιβλιοθήκης, θα περιγράψουν πώς οι βιβλιοθήκες μπορούν να προσφέρουν έναν ελκυστικό χώρο σε μικρούς και μεγάλους και ένα κοινωνικά και πολιτιστικά ενδιαφέρον πρόγραμμα εργαστηρίων, διαλέξεων, συζητήσεων, λογοτεχνικών εκδηλώσεων κτλ. ώστε η βιβλιοθήκη να γίνει το σημείο συνάντησης των πολιτών και χώρος τόσο άνετος όσο το σαλόνι του σπιτιού τους. Από την Ελλάδα, ο Δημήτρης Πρωτοψάλτου, διαχειριστής του προγράμματος Future Library θα αναφερθεί στην καλοκαιρινή εκστρατεία του Future Library και στα αποτελέσματά της.

Το ερώτημα βέβαια είναι, θα υπάρχει κάποιος εκπρόσωπος του αρμόδιου Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού στο συνέδριο; Διότι η δημιουργικότητα, η καινοτομία και ο εθελοντισμός χρειάζονται και θεσμική στήριξη για να τελεσφορήσουν. «Είναι ο άγνωστος Χ», σχολιάζει η Γιάνκα βαν Λίντεν, η οποία μας λέει ότι «από πέρυσι δεν υπήρξε από το Υπουργείο ούτε φωνή ούτε ακρόαση».