Σε πλήρη εξέλιξη είναι οι εργασίες για τη στερέωση και αποκατάσταση του ναού Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στους Χριστιάνους, που θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία του τόπου μας. Οι εργασίες που απαιτούν εξειδίκευση και συγκεκριμένη μεθοδολογία αναμένεται να ολοκληρωθούν σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα στο τέλος του 2013.

Αυτές έχουν να κάνουν με δύο βασικούς άξονες. Ο ένας από αυτούς αφορά τη συντήρηση όλου του κτηρίου, κυρίως της τοιχοποιίας του, με παράλληλο ανασκαφικό έργο, και ο άλλος βασικός άξονας είναι η μεταφορά του φορτίου του τσιμεντένιου τρούλου σε ειδική μεταλλική κατασκευή ώστε να αποφορτιστεί η τοιχοποιία του κυρίως κτηρίου.

Αυτή την περίοδο το βάρος των εργασιών βρίσκεται στο δυτικό κτήριο του ναού, ενώ προχωρούν και οι ανασκαφές στο εσωτερικό όπου ήδη έχει ανασκαφεί ένας σημαντικός αριθμός τάφων και απομένουν αρκετοί ακόμη. Όμως τα μέχρι τώρα ευρήματα δεν ρίχνουν αρκετό φως στην ιστορία του ναού που είναι συνδεδεμένος με την ιστορία της Αρχιεπισκοπής Χριστιανουπόλεως που ιδρύθηκε το 1083.

Οι εργασίες επιτηρούνται από την Διεύθυνση Αναστηλώσεων του υπουργείου Πολιτισμού και από την 26η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, από τον αρχαιολόγο Μιχάλη Κάπα ο οποίος μας μίλησε για το έργο:

«Το έργο έχει ξεκινήσει από πέρυσι το Μάιο, μετά από διεθνή διαγωνισμό που έγινε από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης του υπουργείου Πολιτισμού. Ο ναός είναι ένα από τα μεγαλύτερα βυζαντινά μνημεία της Ελλάδας και πάρα πολύ σημαντικό σαν κτήριο, έχει χτιστεί το 1100 μ.Χ., την εποχή της δυναστείας των Κομνηνών.

»Το μνημείο έχει ένα μεγάλο τρούλο, από τον μεγάλο σεισμό των Φιλιατρών όμως, περίπου το 1884, είχε πέσει ο τρούλος του. Είχαν γίνει εργασίες αναστήλωσης πριν και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο από το ελληνικό κράτος με υπεύθυνο τον Ευστάθιο Στίκα. Αυτός έφτιαξε τον τρούλο που σώζεται και σήμερα, όμως αυτός ο τρούλος είναι φτιαγμένος από τσιμέντο και έχει πολλά φορτία. Έτσι η συντήρηση που γίνεται σήμερα αφορά από τη μια τη συντήρηση του κτηρίου που είναι στα δυτικά κολλητά στην εκκλησία και από την άλλη είναι μια προσπάθεια να μεταφερθούν τα φορτία του τρούλου, που ολοκληρώθηκε το 1952, σε ειδική μεταλλική κατασκευή που θα αναλάβει αυτά τα φορτία αποφορτίζοντας τους τοίχους, πράγμα το οποίο είναι πολύ δύσκολο. Επίσης αυτό είναι πολύ εξειδικευμένο και αυτή την στιγμή κατασκευάζονται μεταλλικά πλέγματα από τιτάνιο που θα τοποθετηθούν στη βάση του τρούλου και θα αναλάβουν τα φορτία και θα τα οδηγούν προς τα κάτω, χωρίς να μεσολαβούν οι τοίχοι. Έτσι αν γίνει σεισμός να μπορέσει να σταθεί το κτήριο χωρίς να ταλαιπωρηθεί η τοιχοποιία από τον τσιμεντένιο τρούλο.

»Επίσης στο εσωτερικό γίνεται ανασκαφική διερεύνηση και έχουν βρεθεί τάφοι διαφόρων εποχών με τους περισσότερους της περιόδου 1200-1300. Έχουν διευκρινιστεί διάφορα στοιχεία με την οικοδομική ιστορία του κτηρίου, ενώ ταυτόχρονα γίνονται στερεώσεις των κονιαμάτων.

»Αυτή τη στιγμή οι κύριες εργασίες γίνονται στο δυτικό κτήριο και στο υπόλοιπο θα γίνουν εν καιρώ. Επίσης θα αλλαχτούν όλα τα κεραμίδια και θα γίνει και ένα δάπεδο, καθώς από το βυζαντινό δάπεδο έχουμε ελάχιστα στοιχεία, σώζονται μόνο 3-4 πλάκες που θα μπουν στη θέση τους, αφού ήδη έχουν σηκωθεί από τους συντηρητές.

»Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί το τέλος του 2013 και ο χώρος θα είναι επισκέψιμος. Στόχος είναι να γίνει επανέκθεση των γλυπτών από το μαρμάρινο τέμπλο και φυσικά θα είναι ένας ναός που θα λειτουργείται, ενώ θα γίνονται και κάποιες πολιτιστικές εκδηλώσεις».

Αναφερόμενος στα μέχρι τώρα ευρήματα που υπάρχουν, ο Μιχάλης Κάπας μας είπε:

«Έχουμε ευρήματα, σε γενικές γραμμές όμως όχι εντυπωσιακά, ούτε πολλά νομίσματα. Και αυτό μας προβληματίζει λίγο γιατί το κτήριο είναι πολύ σημαντικό και περιμέναμε να βρούμε πιο σημαντικά ευρήματα. Φαίνεται όμως ότι μια μεγάλη περίοδος που μεσολάβησε και ήταν ερειπωμένο, ήταν καταστροφική. Επειδή είναι επισκοπικός ναός περιμέναμε να βρούμε και μολύβδινες σφραγίδες από έγγραφα. Αν βρίσκαμε τέτοια, θα ήταν πολύ σημαντικά για να καταλάβουμε την ιστορία της Μητρόπολης της Χριστιανουπόλεως που είχε έδρα την συγκεκριμένη εκκλησία, καθώς έχουμε πάρα πολλά κενά στους επισκοπικούς καταλόγους αυτής της Μητρόπολης. Είναι πολύ περιορισμένες οι γνώσεις μας για αυτή την επισκοπή που ιδρύεται από τον Αλέξιο τον Κομνηνό το 1083. Σε σχέση με την ιστορία της Αρχιεπισκοπής εξακολουθούμε να είμαστε στο σκοτάδι. Οι τάφοι που έχουμε βρει όμως μας βοηθάνε να καταλάβουμε ότι ήταν σε χρήση όλη αυτή την περίοδο από το 1100 και μετά.

»Σημειωτέον όμως ότι δεν έχει ολοκληρωθεί η ανασκαφή των τάφων καθώς ακόμη είναι σε εξέλιξη. Μέχρι τώρα έχουν ανασκαφεί περίπου 25 τάφοι και αναμένεται να ανασκαφούν άλλοι τόσοι. Στο νάρθηκα του ναού ήταν ολόκληρο νεκροταφείο με τάφους ο ένας πάνω στον άλλο».

Μιλώντας για την εξέλιξη των εργασιών, ο αρχαιολόγος ανέφερε:

«Οι εργασίες εξελίσσονται ομαλά, η εταιρεία που έχει αναλάβει το έργο είναι πολύ εξειδικευμένη. Είμαστε απόλυτα ικανοποιημένοι, καθώς είναι ένα δύσκολο έργο. Μπορεί οι κάτοικοι να μην βλέπουν εξωτερική πρόοδο των εργασιών, αλλά οι εργασίες που γίνονται είναι πολύ δύσκολες και γίνονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Επίσης και τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι πιστοποιημένα. Μπορεί να υπάρχουν καθυστερήσεις, αλλά κάθε νέο στοιχείο που προκύπτει πρέπει να αξιολογηθεί και γίνονται διαβουλεύσεις για το πώς θα πρέπει να προχωρήσει. Πάντως το έργο πάει πολύ καλά».

Να σημειώσουμε ότι εκτός από τον κ. Κάπα επιβλέπουσες από τη Διεύθυνση Αναστηλώσεων του υπουργείου Πολιτισμού είναι η Γεωργία Καζατζίδου και η Αικατερίνη Κοντού.