Οι υποθέσεις είναι ένα σημαντικό κομμάτι της επιστήμης. Δύο πρόσφατες δημοσιεύσεις, και οι δύο σχετικές με τα ανεξερεύνητα βάθη της ιστορίας του σκύλου και του ανθρώπου, προτείνουν κάποιες απαντήσεις. Στην πρώτη, μια διεθνής ομάδα επιστημόνων συμπεραίνει ότι στην ουσία δεν γνωρίζουμε πότε και πού εξημερώθηκε ο σκύλος. Ο Greger Larson του Πανεπιστημίου του Ντάραμ στην Αγγλία, ο πρώτος από τους 20 συγγραφείς της εν λόγω έκθεσης, χαρακτήρισε μάλιστα το DNA του σκύλου ένα… χάος.

Στη δεύτερη δημοσίευση, η Pat Shipman, ανεξάρτητη επιστήμονας και συγγραφέας, ισχυρίζεται ότι οι σκύλοι ίσως βοήθησαν τον σύγχρονο άνθρωπο να εκτοπίσει τους Νεάντερταλ, ή ακόμη και να συνέβαλλαν στην ανθρώπινη εξέλιξη.

Είναι η μία άποψη εσφαλμένη και η άλλη ορθή; Είναι και οι δύο προσπάθειες επιστήμη – απλά η μία βασίζεται αυστηρά σε δεδομένα και ελέγχει τις επιστημονικές αλήθειες, ενώ η άλλη είναι μια διαδοχή «ελεύθερων στοχασμών» και υποθέσεων ; Η έρευνα που δημοσιεύεται από τον Δρα Larson και τους συναδέλφους του στο The Proceedings of the National Academy of Sciences είναι αυστηρά επιστημονική – και μπορεί εύκολα να κριθεί και να ελεγχθεί. Το άρθρο της Δρα Shipman δεν έχει στόχο να φθάσει σε κάποιο συμπέρασμα αλλά να πυροδοτήσει τη σκέψη και την περαιτέρω έρευνα. Ωστόσο, και αυτό θα κριθεί από άλλους επιστήμονες και θα διαβαστεί από πολλούς μη επιστήμονες.

Πώς μπορεί κανείς να κρίνει όμως την αξία της [επιστημονικής] υπόθεσης; Υπάρχουν ορισμένοι προφανείς τρόποι. Τα ερωτήματα που οφείλουν να θέσουν οι αναγνώστες όταν έρχονται αντιμέτωποι με ένα «ας υποθέσουμε ότι», το οποίο αντιτάσσεται σε ένα «ξεκινώντας από την παραδοχή ότι» είναι: Καθιστά ο συγγραφέας σαφές το τι είναι γνωστό, τι πιθανό και τι απλά δυνατό;

Η Δρ Shipman ήταν αρκετά προσεκτική ώστε να κάνει αυτούς τους διαχωρισμούς στο άρθρο της, που δημοσιεύθηκε στο American Scientist, αλλά και σε συνέντευξη που έδωσε στους NY Times.

Πρώτα απ’ όλα, είπε, γνωρίζουμε ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι και οι Νεάντερταλ κατέκτησαν την Ευρώπη την ίδια περίοδο, περίπου 45.000-25.000 χρόνια πριν, και ότι για κάποιο λόγο οι σύγχρονοι άνθρωποι επικράτησαν, ενώ οι Νεάντερταλ εξαφανίστηκαν. Και έτσι είμαστε εδώ με τους υπολογιστές μας, την έρευνά μας και τους αγαπημένους μας σκύλους που, όπως συμφωνούν οι επιστήμονες, προέρχονται από το λύκο.

Δεύτερον, και αυτό είναι πολύ σημαντικό, η Δρ Shipman πιστεύει ότι οι σκύλοι υπήρχαν πιθανότατα την περίοδο εκείνη, αν και παραδέχεται ότι άλλοι επιστήμονες διαφωνούν. Μας μιλά λοιπόν για μια έρευνα που την έπεισε για αυτό, ώστε, αν θέλουμε, να ανατρέξουμε και ελέγξουμε οι ίδιοι: Πρόκειται για μια επιστημονική έκθεση του 2009 που αφορά τρία κρανία, το αρχαιότερο ηλικίας 32.000 ετών, της Mietje Germonpré του Royal Belgian Institute of Natural Sciences στο The Journal of Archaeological Science.

Τα κρανία ανήκουν φανερά σε μέλη της οικογένειας των Κυνιδών, η οποία όμως περιλαμβάνει λύκους, τσακάλια και αλεπούδες . Η Δρ Germonpré και οι συνάδελφοί της συμπεραίνουν ότι τα κρανία ανήκαν σε σκύλους. Και εδώ τα πράγματα αρχίζουν να μπλέκονται.

Το υπόλοιπο άρθρο της Δρος Shipman είναι αρκετά σαφές. Αν οι άνθρωποι είχαν σκύλους, οι σκύλοι θα πρέπει να τους βοηθούσε με κάποιον τρόπο, είτε στο κυνήγι είτε στις μεταφορές τους. Επίσης, θα πρέπει να συνέβαλαν στο περίφημο προβάδισμα των σύγχρονων Ανθρωπίδων έναντι των Νεάντερταλ (εκτός αν και οι Νεάντερταλ είχαν σκύλους). Αν βοηθούσαν στο κυνήγι, ίσως να κοίταζαν στα μάτια των ανθρώπων ώστε να καταλάβουν τι συμβαίνει, όπως κάνουν και σήμερα. Άλλοι επιστήμονες έχουν αποφανθεί ότι το ασπράδι στα ανθρώπινα μάτια εξελίχθηκε προκειμένου να αναπτυχθεί η μεταξύ τους συνεργασία, γιατί έτσι μπορούμε πιο εύκολα να δούμε πού κοιτάζουν οι άλλοι, απ’ ό,τι αν είχαμε εξ ολοκλήρου σκούρους οφθαλμούς.

Εάν και οι σκύλοι μας κοιτούσαν… στα μάτια, αυτό θα καθιστούσε το χαρακτηριστικό του εν μέρει λευκού οφθαλμού σημαντικό για την επιβίωσή μας και κατ’ επέκταση θα έπαιξε κάποιο ρόλο στην εξέλιξή μας. Λογικό ακούγεται, παρ’ όλα αυτά προϋποθέτει την ύπαρξη των σκύλων την περίοδο που οι σύγχρονοι άνθρωποι και οι Νεάντερταλ συνέπεσαν. Οι NY Times λοιπόν ρώτησαν τον Δρα Larson για το άρθρο της Δρος Shipman, ο οποίος αντί να εκφράσει την αντίρρησή του για τον υποθετικό χαρακτήρα της μελέτης, είπε: «Λατρεύω τις υποθέσεις. Το ίδιο κάνω κι εγώ διαρκώς». Όσο για την εργασία της Shipman τη χαρακτήρισε «μια θαυμάσια αλληλουχία λογικών σκέψεων». Ωστόσο, σημειώνει, «ξεκινά από την παραδοχή ότι τα κατάλοιπα Κυνιδών του όψιμου Πειστόκαινου είναι σκύλοι. Και δεν είναι».

Όπως εξηγεί, δεν υπάρχει ούτε ένα στοιχείο που να αποδεικνύει ότι η εξημέρωση του σκύλου ξεκίνησε νωρίτερα απ’ ό,τι 30.000 χρόνια πριν. Ο Larson παρέθεσε επίσης απόσπασμα άρθρου του The Journal of Archaeological Science της Susan J. Crockford, η οποία γράφει ότι τα εν λόγω κρανία προέρχονται από λύκους και δεν υποδηλώνει ότι είχε αρχίσει η διαδικασία της εξημέρωσης. Η ίδια η Δρ Crockford χαρακτήρισε ότι η εργασία της Shipman βασίζεται σε πολύ μεγάλο μέρος της σε υποθέσεις για να θεωρηθεί επιστήμη. Παρ’ όλα αυτά, δεν θεωρεί λήξαν το ζήτημα της πρώιμης εξημέρωσης του σκύλου.

Ίσως ο τρόπος να κρίνει κανείς την επιστημονική αξία μιας υπόθεσης είναι να δει το κατά πόσο πυροδοτεί περισσότερη έρευνα, συλλογή απολιθωμάτων, μελέτη. Ως τότε, μόνον κατά προσέγγιση απαντήσεις θα υπάρχουν ως προς την προέλευση των σκύλων…