Μια σπάνια εικόνα του 16ου αιώνα, που απεικονίζει τον τοπικό Κύπριο Άγιο Ιωάννη και αποτελεί μία από τις μόνον τέσσερις ίδιας θεματολογίας εικόνες που έχουν διασωθεί, εντοπίστηκε πρόσφατα στην Κωνσταντινούπολη.

Η εικόνα φυλάσσεται στο Σκευοφυλάκιο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη. Κύπριοι κληρικοί, μοναχοί ή και λαϊκοί που ταξίδεψαν στην Κωνσταντινούπολη πιθανώς να πήραν μαζί τους την εικόνα.

Η εικόνα του Αγίου Ιωάννη είχε δεχθεί βανδαλισμούς από τους Τούρκους στη διάρκεια των Σεπτεμβριανών του 1958, με αποτέλεσμα την απώλεια του δεξιού και του κάτω τμήματός της και καταστροφή τμημάτων της ζωγραφικής επιφάνειας. Κατά την πρόσφατη συντήρησή της αφαιρέθηκε μάλιστα επιζωγράφιση που κάλυπτε το όνομα του Αγίου και τον ανέφερε ως Στέφανο. Αποκαλύφθηκε τότε ημικατεστραμμένη επιγραφή που αναφέρει το όνομα «Ο Άγιος Ιωάννης ο Λαμπαδιστής».

Ο τοπικός Άγιος της Κύπρου έζησε πιθανώς στα τέλη του 11ου αιώνα μ.Χ. και πέθανε νέος. Διασώζονται μόλις τέσσερις φορητές εικόνες με τον εικονογραφικό κύκλο του Αγίου. Εκτός από την εικόνα που φυλάσσεται στο Σκευοφυλάκιο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη, οι δύο χρονολογούνται τον 13ο αιώνα και προέρχονται από τον Καλοπαναγιώτη, κατεξοχήν τόπο λατρείας του Αγίου και η τρίτη του 17ου αιώνα είναι από τον ομώνυμο ναό του στο χωριό Πελέντρι.

Για την επωνυμία του Αγίου έχουν διατυπωθεί διαφορετικές απόψεις, όπως ότι προέρχεται από τον τόπο καταγωγής του. Κατά άλλη εκδοχή «Λαμπαδιστής» σημαίνει το φωτισμένο, λαμπρό και φωτοβόλο, που λάμπει. Ίσως αυτό να υποδηλώνει και η απεικόνισή του με αναμμένη λαμπάδα στο χέρι.

Η εικόνα, όπως διασώζεται, αποτελείται από ένα σανίδι διαστάσεων 121Χ54 εκατοστά και πάχους 2,9 εκατοστά, σχηματίζει οξυκόρυφο τόξο και έχει υπερυψωμένο πλαίσιο. Παρόμοιου σχήματος εικόνες έχουν διασωθεί στην Κύπρο και θα πρέπει να ήταν τοποθετημένες σε ανοίγματα στους τοίχους ή σε προσκυνητάρια, ή ακόμα και σε τύμπανα τυφλών τόξων.

Στην εικόνα απεικονίζεται ο Άγιος Ιωάννης μετωπικός, σε νεαρή ηλικία, αγένειος, με καστανά, κυματιστά μαλλιά, που κτενίζονται προς τα πίσω.

Στο αριστερό σωζόμενο τμήμα της απεικονίζονται τέσσερις σκηνές από το βίο του Αγίου Ιωάννη, η μία κάτω από την άλλη. Οι σκηνές δεν διασώζουν επιγραφές. Παρόλα αυτά μπορούν να ταυτιστούν (από αναφορές στους βίους και στις γνωστές εικόνες) με τον εικονογραφικό κύκλο του Αγίου. Τα επεισόδια των σκηνών εκτυλίσσονται μπροστά από αρχιτεκτονήματα, ενώ το χρυσό βάθος είναι ενιαίο με εκείνο του ιστάμενου Αγίου.

Ερώτημα αποτελεί το ποιος ήταν ο ζωγράφος της εικόνας. Όπως επισημαίνει ο βυζαντινολόγος Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου, η εικόνα μπορεί να αποδοθεί στον ζωγράφο Γεώργιο, που δραστηριοποιήθηκε στα μέσα του 16ου αιώνα στη βόρεια περιοχή της Πάφου και ακολούθησε πρότυπα της λεγόμενης κυπριακής σχολής του 16ου αιώνα.

Εισήγηση με θέμα «Φορητή εικόνα του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή που φυλάσσεται στο Πατριαρχικό Σκευοφυλάκιο Κωνσταντινουπόλεως» παρουσίασε ο κ. Χατζηχριστοδούλου στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, στο πλαίσιο του 32ου Συμποσίου Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης.