Μνημείο χαρακτηρίστηκε το Ξενία Χίου, κατά την πρόσφατη συνεδρίαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, καθώς κρίθηκε ότι αποτελεί αξιόλογο δείγμα της αρχιτεκτονικής του 20ου αιώνα.

Το θέμα του χαρακτηρισμού του Ξενία Χίου συζητήθηκε κατά την πρόσφατη συνεδρίαση του ΚΣΝΜ, όπως και ο χαρακτηρισμός ή μη των Ξενία στο Αργοστόλι και την Πορταριά Πηλίου.

Tο Ξενία Χίου βρίσκεται στο νότιο τμήμα της πόλης της Χίου, επί της παραλιακής οδού Στ. Λιβανού, στην περιοχή Μπέλα Βίστα. Χτίστηκε το 1958, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Κώστα Σταμάτη. Έχει ανεγερθεί σε έκταση 1.665 τ.μ. Είναι τριώροφο με ελαφρά υπερυψωμένο ισόγειο και αποτελείται από δύο πτέρυγες, κάθετες μεταξύ τους. Οι χώροι διακρίνονται για τη λιτότητά τους. Τα τελευταία χρόνια λειτουργούσε ως Λέσχη της Εθνοφυλακής Χίου.

Η Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου, που διαχειρίζεται το Ξενία, αιτήθηκε τον χαρακτηρισμό του Ξενία ως μνημείου, ζητώντας ωστόσο να έχει την ευχέρεια στις παρεμβάσεις, στο εσωτερικό του κτιρίου, προκειμένου αυτό να αξιοποιηθεί τουριστικά και να μπορέσει να ανταποκριθεί στις σύγχρονες τουριστικές ανάγκες.

Το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων γνωμοδότησε, ομόφωνα, υπέρ του χαρακτηρισμού ως μνημείου του Ξενία Χίου διότι αποτελεί σημαντικό δείγμα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα και αποτέλεσμα της πρώτης κρατικής προσπάθειας ανάπτυξης τουριστικών υποδομών.

Αντίθετα, αρνητική ήταν η γνωμοδότηση του Συμβουλίου για το Ξενία Αργοστολίου. Τα μέλη αποφάσισαν κατά πλειοψηφία ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, πολεοδομικής, κοινωνικής, εθνολογικής, λαογραφικής, τεχνικής, βιομηχανικής ή εν γένει ιστορικής, καλλιτεχνικής ή επιστημονικής σημασίας τους, όπως αναφέρει το άρθρο 6, παράγραφος 1γ, του νόμου 3028/2002.

Το Ξενία Αργοστολίου, που βρίσκεται στην πλατεία Ριζοσπαστών, κατασκευάστηκε το 1955 και είναι ένα από τα πρώτα δείγματα των Ξενία. Το κτίριο φέρει την υπογραφή του Χαράλαμπου Σφαέλλου, είναι διώροφο και χαρακτηρίζεται από λιτότητα και ισορροπία στη μορφολογική του δομή. Σήμερα, αν και στεγάζει γραφεία στους ισόγειους χώρους του, έχει στοιχεία φθοράς και εγκατάλειψης.

Στην ίδια συνεδρίαση συζητήθηκε και ο χαρακτηρισμός ή μη ως μνημείου του Ξενία Πορταριάς Βόλου. Το κτίριο βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του οικισμού και επί της παλιάς οδού Βόλου- Πορταριάς. Αποτελείται από το αρχικό κτίριο, που χτίστηκε το 1960 βάσει σχεδίων του Κώστα Κιτσίκη, ενώ μετά το 1963 χτίστηκε και μεταγενέστερη προσθήκη.

Το κτίριο βρίσκεται σε επικλινές έδαφος, με προνομιακή θέα προς τον Παγασητικό κόλπο και είναι κατασκευασμένο σε δύο επίπεδα: στην κατώτερη στάθμη βρίσκονται οι κοινόχρηστοι χώροι και στην ανώτερη τα δωμάτια.

Από το 2007 λειτουργεί ως πεντάστερο ξενοδοχείο, αλλά με πολλές επεμβάσεις στο κέλυφος και την εσωτερική του διαρρύθμιση. Η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Θεσσαλίας εκτιμά ότι οι επεμβάσεις αυτές είναι αναστρέψιμες, ωστόσο τα μέλη του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων γνωμοδότησαν κατά πλειοψηφία υπέρ της αναβολής του θέματος, προκειμένου να συμπληρωθεί ο φάκελος με περισσότερο υλικό για την αρχική του κατασκευή και τη σημερινή του κατάσταση.

Τα κτίρια των Ξενία, που χτίστηκαν σε όλη την Ελλάδα, έφεραν την υπογραφή σπουδαίων αρχιτεκτόνων. Ήταν σύμφωνα με τις αρχές της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, διατηρώντας και τοπικά παραδοσιακά στοιχεία. Η προσπάθεια του ΕΟΤ στον τομέα της ανάπτυξης του Τουρισμού ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1950.

Την περίοδο 1950-1958 ο Χαράλαμπος Σφαέλλος ως διευθυντής των Τεχνικών Υπηρεσιών του νεοσύστατου Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού άρχισε να υλοποιεί το πρόγραμμα μελέτης και ανέγερσης των Ξενία. Από το 1957 ως το 1967 προΐστατο της Υπηρεσίας Μελετών ο Άρης Κωνσταντινίδης, που μετέτρεψε την υπηρεσία σε πεδίο αρχιτεκτονικής σκέψης συνεργαζόμενος με σημαντικούς αρχιτέκτονες.