Χρήματα από το δημόσιο ταμείο για ανασκαφές δεν υπάρχουν, οι αρχαιολογικές έρευνες όμως στον βορειοελλαδικό χώρο δεν σταματούν. Καλύπτονται είτε με φοιτητές Έλληνες και ξένους, όπως στην περίπτωση της Βεργίνας, είτε μέσα από τα δημόσια έργα, όπως το φράγμα του Ιλαρίωνα στον Αλιάκμονα με δαπάνες της ΔΕΗ Α. Ε., ακόμη και με ιδιωτικά έξοδα. Ενδεικτική είναι η περίπτωση οικοπεδούχου στη Νέα Καλλικράτεια Χαλκιδικής, ο οποίος προκειμένου να μην εμπλακεί σε γραφειοκρατικές διαδικασίες που θα καθυστερούσαν την ανέγερση της οικοδομής του, διέθεσε 30.000 περίπου ευρώ για την ανασκαφή στο οικόπεδό του που έφερε στο φως 35 βρεφικές ταφές -ακτέριστους εγχυτρισμούς- αρχαϊκών χρόνων (6ου π. Χ. αιώνα) ενός εκτεταμένου νεκροταφείου κοντά στην κλασική αρχαία πόλη Δίκαια (έρευνα της Αρτ. Μπιλούκα).

Τη μεγαλύτερη αρχαιολογική ανασκαφή, ωστόσο, χαρίζει στη Θεσσαλονίκη η διάνοιξη της σήραγγας του μετρό, αποκαλύπτοντας εντυπωσιακές εικόνες στο 25ο τριήμερο αρχαιολογικό συνέδριο που πραγματοποιείται από χθες στο ΑΠΘ. Ένα υπόγειο μουσείο διασχίζει αυτή τη στιγμή το κέντρο, επιβεβαιώνοντας ότι η Εγνατία Οδός έχει πλούσια ιστορία. Κάτω από την «μπαζωμένη» μνήμη, δεκάδες αρχαιολόγοι, συντηρητές, τοπογράφοι και εξειδικευμένοι τεχνίτες σκάβουν ασταμάτητα.

Τα εκτενή σκάμματα στους σταθμούς υπόγειας αρτηρίας έδωσαν πλήθος ευρημάτων.

Την πλούσια σοδειά της τριετούς έρευνας από την ΙΣΤ’ ΕΠΚΑ και την 9η ΕΒΑ συνοψίζουν σε λίγες λέξεις πάνω από 3.000 τάφοι κτερισμένοι και ακτέριστοι νεκροταφείων, ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων έξω από τις πύλες της οχύρωσης. Περίπου 30.000 κινητά ευρήματα (8 χρυσά στεφάνια, πήλινα αγγεία, κοσμήματα, επιγραφές, ειδώλια και γυάλινα σκεύη). Δύο νέοι παλαιοχριστιανικοί ναοί με εξαιρετικής τέχνης ψηφιδωτά. Αποθήκες και χάνια στις παρυφές της αρχαίας πόλης καθώς και ο αρχαίος μαρμαρόστρωτος δρόμος (decumanus, μετέπειτα βυζαντινή λεωφόρος) με πυκνοδομημένες νησίδες κι ένα οργανωμένο δίκτυο αποχέτευσης και ύδρευσης.

Ανέπαφη σχεδόν από τον 3ο αι. παρέμεινε η Λεωφόρος των Βυζαντινών ή Μέση Οδός, έξι περίπου μ. ακριβώς κάτω από τη σημερινή Εγνατία Οδό. Το συνολικό ορατό μήκος φθάνει τα 95 μ. «Στους δύο σταθμούς “Βενιζέλος” και “Αγία Σοφία” αποκαλύφθηκε διαδοχικά όλη η ιστορία του δρόμου ανά τους αιώνες», αναφέρει η επικεφαλής της ανασκαφής της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων κ. Δέσποινα Μακροπούλου. «Στον σταθμό “Βενιζέλος”, εξηγεί, «πυκνοδομημένες νησίδες με εμπορικά μαγαζιά της βυζαντινής πόλης περιστοίχιζαν τη Λεωφόρο, ενώ πληθώρα μικροαντικειμένων αργυροχρυσοχοΐας μαρτυρούν εμπορική δραστηριότητα στην περιοχή που συνεχίζεται ώς τις μέρες μας. Στην Αγίας Σοφίας, η αρχαία οδός σε μήκος 73 μ. στρωμένη με μαρμάρινες πλάκες διατηρεί την πρώτη μνημειακή της διαμόρφωση που απέκτησε μετά τον 3ο αιώνα και διατήρησε ώς τον 6ο τουλάχιστον. Ανάμεσα στον δρόμο και τα κτίρια παρεμβάλλονταν, όπως και σήμερα, πυκνό δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης με κτιστούς πήλινους και μολύβδινους αγωγούς».

Δύο νέους παλαιοχριστιανικούς κοιμητηριακούς ναούς χάρισε, εκτός των άλλων, το μετρό στην πόλη κοντά στους τρεις ώς πρόσφατα γνωστούς ναούς της 3ης Σεπτεμβρίου (4ου αι.), της συμβολής Λαγκαδά και Αγίου Δημητρίου (5ου αι.) και της οδού Μαργαροπούλου (6ου αι.).

Ο νέος ναός, εξηγεί η κ. Μακροπούλου, εντοπίστηκε στο «Σιντριβάνι» όπου ανασκάφηκε βασιλική με εξαιρετικά ψηφιδωτά δάπεδα.