Με μια λιτή εκδήλωση και με ιδιαίτερη διακριτικότητα, το Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων άνοιξε προχτές το απόγευμα, τις πύλες του στο κοινό για την έκθεση των εικόνων που είχαν κλαπεί από μοναστήρια και εκκλησίες του Ζαγορίου και οι οποίες εντοπίστηκαν σε γκαλερί του Λονδίνου και του Άμστερνταμ πέρσι την άνοιξη.

Στην Ελλάδα οι 21 εικόνες έφτασαν τον Δεκέμβριο και στα Γιάννενα ήρθαν πριν από δέκα ημέρες. Η επιστροφή αυτή δεν έγινε με τυμπανοκρουσίες, οι οποίες επίσης έλειπαν και από την πρώτη μέρα της έκθεσης. Η πρόθεση βέβαια δεν ήταν αυτή. Εξάλλου, δεν επιστρέφουν κάθε μέρα κλεμμένοι πολιτιστικοί θησαυροί. Η κλοπή όμως στην Ολυμπία, η «παγωμάρα» που επήλθε στην ηγεσία και στα στελέχη του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού αλλά και η γενικότερη πολιτική κατάσταση δεν επέτρεψαν την πραγματοποίηση του αρχικού σχεδίου: Να γίνουν τα επίσημα εγκαίνια προχτές, ανήμερα των «Ελευθερίων», παρουσία του υπουργού Πολιτισμού Παύλου Γερουλάνου, αλλά και του Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια.

Στην πρώτη μέρα της έκθεσης, η έναρξη της οποίας δεν είχε ανακοινωθεί καν στον τοπικό Τύπο, το παρών έδωσε πάντως η γενική γραμματέας Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, στο πλαίσιο προγραμματισμένης περιοδείας της που έκανε στην Ήπειρο συνοδεία μελών του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και στελεχών της Διαχειριστικής Αρχής. Η κ. Μενδώνη επέμεινε ιδιαίτερα στο ότι η παρουσία της στην έκθεση δεν σημαίνει ότι γίνονται τα επίσημα εγκαίνια, τα οποία, όπως είπε και η προϊσταμένη της 8ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Βαρβάρα Παπαδοπούλου, θα πραγματοποιηθούν κάποια στιγμή αργότερα. Είναι χαρακτηριστικό δε ότι οι επίσημοι της εκδήλωσης ήταν μόνο ο δήμαρχος Ζαγορίου Γαβριήλ Παπαναστασίου και ο περιφερειάρχης Αλέκος Καχριμάνης με τους περιφερειακούς συμβούλους Κώστα Ντέτσικα και Νίκο Καττή, οι οποίοι μάλιστα ειδοποιήθηκαν τελευταία στιγμή για να παραβρεθούν στη λιτή αυτή εκδήλωση. Κατά τα άλλα, παρόντες ήταν οι εργαζόμενοι της 8ης Εφορείας και κάτοικοι του Κουκουλίου που πήγαν να δουν από κοντά τις εικόνες της εκκλησίας του χωριού τους. Από τις 21 εικόνες που επιστράφηκαν, οι 17 είχαν κλαπεί από τον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Κουκούλι.

Αν και η κ. Μενδώνη παραβρέθηκε… ανεπίσημα στην έκθεση του Βυζαντινού Μουσείου, ωστόσο δήλωσε ότι «είναι πολύ σημαντικό όταν οποιοσδήποτε θησαυρός κλέβεται, να επιστρέφει στον τόπο του. Είναι μια κληρονομιά που ανήκει σε όλους. Κάθε τέτοια επιστροφή είναι πολύ σημαντική». Δεν έκρυψε ακόμα ότι τους επόμενους μήνες υπάρχει μεγάλη ελπίδα να επιστρέψουν κι άλλες εικόνες. Την ίδια ελπίδα εξέφρασε και ο περιφερειάρχης Αλέκος Καχριμάνης, ο οποίος έδωσε μεγάλη σημασία στην ψηφιακή καταγραφή όλων των εικόνων της Ηπείρου. «Έτσι, θα έχουμε την ταυτότητά μας και θα μπορούμε να τη διεκδικούμε σε περιπτώσεις κλοπής» τόνισε. Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε όμως ο περιφερειάρχης στην εξάρθρωση του κυκλώματος, αφήνοντας να εννοηθεί ότι υπάρχει καθυστέρηση. «Έχουμε απαίτηση από τις διωκτικές αρχές να τελειώσουν το θέμα», τόνισε. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι την ίδια μέρα, το πρωί, ο κ. Καχριμάνης έθεσε το ζήτημα και στον γενικό γραμματέα του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη Λευτέρη Οικονόμου. Ο τελευταίος διαβεβαίωσε ότι «σύντομα οι υπεύθυνοι θα λογοδοτήσουν στην ελληνική δικαιοσύνη».

Και ενώ οι διωκτικές αρχές και η Δικαιοσύνη έχουν την αποστολή τους, οι τοπικές αρχές έχουν τη δική τους: Να συνεννοηθούν και να αποφασίσουν αν οι εικόνες θα επιστρέψουν στις εκκλησίες και στα μοναστήρια από όπου κλάπηκαν ή αν θα φυλαχτούν σε κάποιο χώρο. Ο κ. Καχριμάνης απέφυγε να πάρει θέση λέγοντας ότι «θα βρεθεί μια ηπειρώτικη λύση», ενώ ο κ. Παπαναστασίου επανέλαβε τα περί μη δημιουργίας ενός μουσείου στο Ζαγόρι. Και οι δύο θεωρούν πάντως ότι σε πολλές περιπτώσεις, αν όχι σε όλες, επιβάλλεται η λύση των αντιγράφων. Όπως και να ’χει, σημαντικό λόγο στην όλη ιστορία έχει η κάθε εκκλησιαστική επιτροπή, η οποία πρέπει να εξετάσει αν μπορεί ή όχι να προστατέψει τις εικόνες. Το σίγουρο είναι ότι η 8η Εφορεία δεν έχει κανέναν λόγο να μη θέλει να επιστρέψουν οι εικόνες στον φυσικό τους χώρο, αρκεί να υπάρχουν τα απαραίτητα εχέγγυα, όπως συναγερμοί, καλός φωτισμός και άλλα. Αν δεν υπάρχουν, οι εικόνες θα μείνουν στα χέρια των αρχαιολογικών υπηρεσιών.