Να «ζήσουν» από την πρώτη γραμμή τις ημέρες των πολεμικών συγκρούσεων και να γνωρίσουν άγνωστες πτυχές του Μακεδονικού Αγώνα και των Βαλκανικών Πολέμων του 1912-1913, θα έχουν τη δυνατότητα οι επισκέπτες του Στρατιωτικού Μουσείου που λειτουργεί στη Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς Γιαννιτσών, στο νομό Πέλλας.

Στο χώρο λειτουργεί έκθεση που παρουσιάζει την ιστορία του Μακεδονικού Αγώνα, με επίκεντρο τη μάχη του Βάλτου των Γιαννιτσών, καθώς και την ιστορία των Βαλκανικών Πολέμων, με έμφαση στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.

Μέσα από όπλα, σπαθιά, μετάλλια, προσωπικά αντικείμενα των στρατιωτών, φωτογραφίες και καρτ-ποστάλ, οι επισκέπτες καλούνται να πραγματοποιήσουν ένα νοερό ταξίδι σε σκληρές μάχες.

«Οι επισκέπτες βλέπουν τα εκθέματα και παράλληλα σε επιφάνειες, με πληροφορίες γραμμένες στα ελληνικά και τα αγγλικά, μαθαίνουν την ιστορία του Μακεδονικού Αγώνα και των Βαλκανικών Πολέμων που οδήγησαν στην απελευθέρωση της Μακεδονίας. Όλα αυτά είναι εμπλουτισμένα με σπάνιο φωτογραφικό υλικό» δήλωσε ο επιμελητής της έκθεσης Βασίλης Νικόλτσιος.

Στις διαμορφωμένες αίθουσες του μουσείου υπάρχουν τέσσερις προθήκες με εκθέματα-κειμήλια όλων των εμπλεκομένων στρατών- του ελληνικού, του τουρκικού, του βουλγάρικου, του σερβικού και του στρατού του Μαυροβουνίου- καθώς επίσης και μια σειρά από στρατιωτικές στολές.

«Στον πρώτο όροφο του μουσείου έχει διαμορφωθεί ειδικός χώρος για τους επισκέπτες, ιδιαίτερα για τα μικρά παιδιά, ώστε να μπορούν να παρακολουθούν ένα 15λεπτο αφιέρωμα είτε στο μακεδονικό αγώνα, είτε στους βαλκανικούς πολέμους. Από την εικόνα και το λόγο πιστεύουμε ότι είναι ευκολότερο να μάθουν την ιστορία» πρόσθεσε ο κ.Νικόλτσιος.

Το επόμενο διάστημα θα πραγματοποιηθούν τα εγκαίνια της έκθεσης, ενώ η είσοδος στο μουσείο είναι δωρεάν. Τα εκθέματα αποτελούν κειμήλια του ΓΕΣ και κάποια είναι από την προσωπική συλλογή του κ.Νικόλτσιου.

Η μάχη του Βάλτου

Μία από τις σημαντικές πτυχές του Μακεδονικού Αγώνα κατά το 1906 και μετά, κατέστη η μάχη για τον έλεγχο της λίμνης των Γιαννιτσών ή «Βάλτο», όπως την έλεγαν οι ντόπιοι.

Ο Βάλτος των Γιαννιτσών ήταν μια μεγάλη έκταση στον κάμπο της Θεσσαλονίκης, που ανήκε στην τουρκική αυτοκρατορία, αλλά δεν βρισκόταν υπό τουρκική εξουσία. Ήταν ένα ανεξάρτητο βασίλειο νερών, βδέλλας, κουνουπιών και μια άγρια ζούγκλα καλαμιών.

Ο αγώνας στο Βάλτο ήταν ένα ιδιότυπο μέτωπο υγρών χαρακωμάτων, όπου βουλγαρικά και ελληνικά σώματα, οχυρωμένα σε αγκυρωμένες ιδιοκατασκευές (πατώματα), που στεγάζονταν σε καλύβες επιχειρούσαν επιδρομές στα γειτονικά χωριά και πολεμούσαν μεταξύ τους.

Η πιο «λαμπρή» μορφή αυτού του αγώνα υπήρξε ο Γκόνος Γιώτας, εντόπιος Γιαννιτσιώτης, που ήξερε την περιοχή απόλυτα και η πολυάριθμη αντάρτικη του ομάδα είχε εγκλιματιστεί πλήρως στο άξενο περιβάλλον.

Ύστερα από πολλές συμπλοκές, μάχες και συρράξεις, κι ενώ τυπικά ο μακεδονικός αγώνας είχε λήξει με το κίνημα των Νεότουρκων το 1908 και τη συνθήκη που ακολούθησε, ο ίδιος συνέχισε την αντίσταση, ώσπου δολοφονήθηκε το 1911.

Ήδη, το 1907 υπήρχε στο Βάλτο και την ευρύτερη περιοχή ένα είδος ουδέτερης ζώνης και κάθε πλευρά επεδίωκε την τελική λύση μέσα από τη βοήθεια των εθνικών του κέντρων. Στο καθαρά στρατιωτικό πεδίο, η υπόθεση λύθηκε στον πρώτο Βαλκανικό Πόλεμο, τον Οκτώβριο του 1912.

Η μάχη των Γιαννιτσών

Ο τουρκικός στρατός συγκεντρώθηκε στα Γιαννιτσά, τον Οκτώβριο του 1912, όπου και οχυρώθηκε, θεωρώντας ότι η Θεσσαλονίκη δεν ήταν δυνατόν να κρατηθεί έξω από τα τείχη της.

Η στρατηγική θέση των Γιαννιτσών, οι χαμηλοί λόφοι και η παρακείμενη λίμνη έκανε υποχρεωτική την πορεία των αντιπάλων σε ένα σχετικά στενό χώρο.

Η μάχη ξεκίνησε την 19η Οκτωβρίου και διήρκησε δύο ημέρες. Υπό καταρρακτώδη βροχή, τα ελληνικά συντάγματα είχαν πολλές απώλειες, όμως η έφοδος του ελληνικού στρατού ήταν ορμητική και το πρωί της 20ης Οκτωβρίου η νίκη ήταν γεγονός. Στην πόλη των Γιαννιτσών είχε ξεσπάσει φωτιά, όμως ο δρόμος για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης ήταν πλέον ανοιχτός.