Η παρουσίαση του Εφήβου των Αντικυθήρων στην ιστοσελίδα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, ως αντικείμενο του Ιανουαρίου —του πρώτου μήνα για το 2012— είναι μόνον η αρχή. Το αριστουργηματικό χάλκινο άγαλμα του 340-330 π.Χ., που ανελκύστηκε από το ομώνυμο ναυάγιο στις αρχές του περασμένου αιώνα, δίνει απλώς μια γεύση γι’ αυτό που πρόκειται να ακολουθήσει, την πρώτη ολοκληρωμένη έκθεση για το Ναυάγιο των Αντικυθήρων.

«Η νέα περιοδική έκθεση που διοργανώνεται από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο θα ξεκινήσει το αργότερο μέχρι τις αρχές Απριλίου 2012 και θα διαρκέσει ένα έτος. Είναι η πρώτη φορά που θα παρουσιαστούν τα αντικείμενα του Ναυαγίου, κάποια από τα οποία ανήκουν ήδη στην έκθεση του Μουσείου, ενώ άλλα βρίσκονται στις αποθήκες του. Φυσικά θα εκτεθεί και ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, με όλα τα νεότερα δεδομένα που προέκυψαν μετά την ψηφιακή ακτινογράφησή του το 2005» δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Αλεξάνδρα Χριστοπούλου, αναπληρώτρια διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Τα αντικείμενα του ναυαγίου δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ ξανά στο σύνολό τους. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι στην περιοδική έκθεση θα εκτεθούν τα πάντα. Για παράδειγμα, τα φαγωμένα από τη θάλασσα, τεράστια γλυπτά, που βρέθηκαν στα ανοικτά των Αντικυθήρων και σήμερα εκτίθενται στο αίθριο του Μουσείου, δεν θα μετακινηθούν.

Την έκθεση θα πλαισιώνουν επίσης νομίσματα του ναυαγίου που ανήκουν στις συλλογές του Νομισματικού Μουσείου, ενώ παράλληλα θα πραγματοποιηθούν ενδιαφέροντα εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές.

Επιπλέον, η ιστοσελίδα του Μουσείου θα αφιερώσει για όλο το 2012, καθώς και το πρώτο εξάμηνο του 2013, όλα τα αντικείμενα του μήνα στο ναυάγιο.

Ναυάγιο και Μηχανισμός

Το Ναυάγιο των Αντικυθήρων χρονολογείται στο 60-50 π.Χ. και το φορτίο του, κυρίως χάλκινα και μαρμάρινα αγάλματα με προορισμό πιθανότατα τη Ρώμη, από τον 4ο έως και τον 1ο αιώνα π.Χ. Ανακαλύφθηκε τυχαία το 1900 από Σύμιους σφουγγαράδες σε βάθος περίπου 40 με 64 μέτρων. Ανελκύστηκε σε δύο φάσεις, τα έτη 1900-1901, καθώς και το 1976 από την Αρχαιολογική Υπηρεσία με τη βοήθεια του «Καλυψώ», του ωκεανογραφικού πλοίου του Ζακ Ιβ Κουστώ.

Η μερική ανέλκυσή του χαρακτηρίστηκε ως η πρώτη μεγάλης έκτασης ενάλια έρευνα παγκοσμίως. Στην πρώτη φάση των επιχειρήσεων, πρωτοστάτησαν οι σπογγαλιείς της Σύμης οι οποίοι, με τη βοήθεια πλοίων του Βασιλικού Ναυτικού, έβγαλαν στην επιφάνεια έναν ανεκτίμητο θησαυρό κυρίως από αγάλματα, χάλκινα και μαρμάρινα, και ένα ακόμη αντικείμενο, που έμελλε να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον αρχαίο κόσμο: τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων.

Πρόκειται για τον πιο σύνθετο μηχανισμό της αρχαιότητας, την παλαιότερη σωζόμενη διάταξη με γρανάζια, που χρονολογείται μεταξύ 2ου και 1ου αιώνα π.Χ. Ακόμα και σήμερα οι επιστήμονες προβληματίζονται ως προς την ακριβή χρήση του. Το βέβαιο είναι πως σχετίζεται με φαινόμενα του ουρανού και ότι αποτελεί ένα είδος πολύπλοκου μηχανικού υπολογιστή.

Το 2005, πολυμελής ομάδα της εταιρείας X-Tek, η οποία σχεδίασε τον πρωτοπόρο τομογράφο Blade Runner, εξέτασε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο όλα τα σωζόμενα θραύσματα του αρχαίου μηχανισμού, με τα μικρότερα να έχουν ανακαλυφθεί μόλις το 2005 στις αποθήκες του Μουσείου.

Οι τρισδιάστατες εικόνες που προέκυψαν έδειξαν άγνωστες πτυχές του εσωτερικού του, αποκαλύπτοντας για πρώτη φορά επιγραφές, το πάχος των οποίων δεν ξεπερνά το ένα δέκατο του χιλιοστού, καθώς και σημαντικά δεδομένα για την εσωτερική δομή με τα περίπλοκα γρανάζια και τους άξονες.

Άλλες εκδηλώσεις

Μικρές αλλά ενδιαφέρουσες περιοδικές εκθέσεις θα συμπληρώσουν το πρόγραμμα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου για το 2012. Μετά τον χειμώνα, στο αίθριο του Μουσείου πρόκειται να φιλοξενηθούν οι εκθέσεις της φωτογράφου Άννας Χατζηστεφάνου, της εικαστικού Μαριάννας Στραπατσάκη, που θα ξεκινήσει τον Μάιο, καθώς και της Όλγας Αναστασιάδου, που ετοιμάζεται για τον Σεπτέμβριο.

Επίσης, το τελευταίο τριήμερο του Σεπτεμβρίου θα πραγματοποιηθεί και φέτος, στο πλαίσιο του προγράμματος του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού «Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς», μια μικρή περιοδική έκθεση αφιερωμένη στις κρίσεις.

Η έκθεση θα παρουσιάσει αρχαία αντικείμενα που σχετίζονται με τις κρίσεις στους αιώνες, καθώς και με τους τρόπους που η αρχαιολογία μπορεί να βοηθήσει στην ιστορική αποκατάστασή τους. Παρόμοια έκθεση πραγματοποιήθηκε και το 2011.