Η πυρωμένη από τον ήλιο γη αποκαλύπτει με τέτοιους ρυθμούς τους χρυσούς θησαυρούς της, που η Julia Mayo θα ήθελε να φωνάξει δυνατά «Σταμάτα!». Χρόνια ολόκληρα περίμενε αυτή τη στιγμή η αρχαιολόγος, τώρα όμως αισθάνεται καταβεβλημένη. Από την εποχή που έκανε το διδακτορικό της αναζητά νέα στοιχεία για έναν πολιτισμό που ζούσε στον κεντρικό Παναμά πριν από κάμποσους αιώνες.

Το 2005 η Mayo και η ομάδα της άρχισαν να ερευνούν τη θέση El Caño. Τότε έφεραν στο φως τάφους διατεταγμένους σε κύκλο. Ως το 2010 είχαν ανασκάψει λάκκο βάθους 5 μ., στον οποίο βρήκαν τα σκελετικά κατάλοιπα ενός φύλαρχου, καθώς και χρυσά κτερίσματα: δύο θώρακες πανοπλίας, τέσσερα φαρδιά περιβραχιόνια, περιτραχήλια με κουδουνάκια και μια ζώνη διακοσμημένη με χρυσές χάντρες. Το εύρημα αυτό ήταν από μόνο του ήταν πολύ σημαντικό. Όμως υπήρχε και συνέχεια…

Το 2010, η ομάδα των αρχαιολόγων επέστρεψε στη θέση. Αποκάλυψε έναν δεύτερο τάφο με πλούσια κτερίσματα, αντίστοιχο του πρώτου. Φαίνεται πως και ο δεύτερος τάφος ανήκε σε σημαντικό φύλαρχο, με χρυσό θώρακα πανοπλίας, περιβραχιόνια και ένα λαμπερό σμαράγδι. Πλάι του βρέθηκε νήπιο, στολισμένο επίσης με χρυσά κοσμήματα, κατά πάσα πιθανότητα ο γιος του. Χρονολόγηση με τη μέθοδο του ραδιενεργού άνθρακα δείχνει πως τάφηκαν γύρω στο 900 – την εποχή δηλαδή που 1.000 χλμ. βορειοδυτικά από τη θέση ξεκίνησε η παρακμή των Μάγιας. Δεν είναι η πρώτη φορά που ανακαλύπτεται αρχαιολογικός θησαυρός στον Παναμά, όπως εκείνος του Sitio Conte, σε απόσταση τριών χλμ. από το σημείο της ανασκαφής.

Το αρχαίο νεκροταφείο στο Sitio Conte προσέλκυσε ομάδες επιστημόνων από το Χάρβαρντ και αργότερα από το Πανεπιστήμιο της Πεννσυλβάνια. Ο αρχαιολόγος Samuel Lothrop πίστευε ότι ο πολιτισμός του Sitio Conte ήταν ένας από εκείνους που συνάντησαν οι Ισπανοί όταν κατάκτησαν τον Παναμά στις αρχές του 16ου αιώνα. Όμως, ο πολιτισμός Sitio είναι πολύ παλαιότερος απ’ ό,τι θεώρησε αρχικά ο Lothrop.

Η Κοιλάδα των Βασιλέων του Παναμά;

Σήμερα, οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι τάφοι των φυλάρχων χρονολογούνται στον 8ο-10ο αιώνα. Τα αντικείμενα που βρέθηκαν σε αυτούς φαίνεται πως αντιστοιχούν στις περιγραφές των Ισπανών κατακτητών, γιατί ορισμένες πτυχές του πολιτισμού αυτού διατηρήθηκαν αναλλοίωτες μέχρι τον 16ο αιώνα. Ως τον Απρίλιο του 1940 οι αρχαιολόγοι είχαν βρει τόσο μεγάλη ποσότητα έργων τέχνης στο Sitio Conte ώστε αποφάσισαν να αποχωρήσουν. Ορισμένοι από αυτούς συνέχισαν να ερευνούν τους πολιτισμούς του Παναμά, αλλά η αρχαιολογική σκαπάνη δεν έφερε ξανά στο φως τόσο αξιοσημείωτα ευρήματα.

Παρ’ όλα αυτά, η Julia Mayo έλπιζε να βρει και άλλες ταφές φυλάρχων του συγκεκριμένου πολιτισμού. Είχε διαβάσει την αναφορά του Lothrop για το Sitio Conte όταν εργαζόταν ως βοηθός ερευνήτρια στο Smithsonian Tropical Research Institute. Γι’ αυτό και γνώριζε για τους τάφους και τους μεγάλιθους και υπέθετε πως υπήρχε κάποια σχέση μεταξύ των δύο. Κατά τις έρευνές της, βρήκε ίχνη μιας κυκλικής κατασκευής διαμέτρου 80 μ. και άρχισε να ανασκάπτει στο κέντρο του κύκλου, όπου και βρήκε το νεκροταφείο. Η αρχαιολόγος πιστεύει ότι υπάρχουν ακόμη 20 τάφοι φυλάρχων που περιμένουν να έρθουν στο φως. Όμως το πόσος χρόνος θα χρειαστεί για κάτι τέτοιο είναι μια άλλη υπόθεση. Μέσα σε τέσσερα χρόνια οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν το 2% του νεκροταφείου. Εάν συνεχίσουν με τον ίδιο ρυθμό, η ανασκαφή τους θα ολοκληρωθεί σε 196 χρόνια! Η ομάδα εργάζεται αργά και προσεκτικά για να μην προσπεράσει ούτε το μικρότερο εύρημα. Η ερευνήτρια πιστεύει ότι η περιοχή είναι ένα Ελ Ντοράντο για τους αρχαιολόγους.

Σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων η αρχαιολόγος βρήκε ενδείξεις ενός δεύτερου νεκροταφείου. Εάν και αυτό περιέχει τόσο πολύτιμα αντικείμενα, τότε η περιοχή μπορεί να αποδειχθεί η Κοιλάδα των Βασιλέων του Παναμά. Στην Αίγυπτο οι πιο πολλοί τάφοι είχαν συληθεί – εδώ όμως ίσως κρύβουν πολλές ακόμη εκπλήξεις.