Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά / Γιώργος Καραδέδος, Χίος, Λέσβος και η εκκλησιαστική γλυπτική στο Αιγαίο 16ος-20ός αι., εκδ. Μέθεξις, Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 460
ISBN: 978-960-6796-20-3
Το Αιγαίο, η ελληνική θάλασσα ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ανατολή, με τα μικρά και μεγάλα νησιά του, συγκεντρώνει έναν δικό του πολιτισμό, μια πολιτισμική προσφορά ανεκτίμητη, έξι χιλιάδων χρόνων. Ωστόσο, η συμβολή του στην καλλιτεχνική δημιουργία σε διάφορους τομείς των νεότερων χρόνων είναι λιγότερο γνωστή και δεν έχει ερευνηθεί πάντα διεξοδικά. Η εκκλησιαστική τέχνη, ανάμεσα στην αρχιτεκτονική εφαρμογή, την καλλιτεχνική δημιουργία και τη λατρεία, έχει να παρουσιάσει εξαιρετικά δείγματα σε μάρμαρο, ξύλο, αλλά και γύψο, έργα ουσιαστικά άγνωστα και απρόσιτα στους ερευνητές και στο ευρύτερο κοινό. Αυτόν το χώρο της εκκλησιαστικής τέχνης έρχεται να καλύψει η εκτεταμένη έρευνα των καθηγητών του ΑΠΘ Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτυρά και Γιώργου Καραδέδου.
Η συστηματική μελέτη και αποτύπωση των μνημείων εκκλησιαστικής μαρμαρογλυπτικής ξεκίνησε το 1990 αρχικά στα νησιά των Κυκλάδων κατά τον 16ο ως τον 20ό αιώνα από ερευνητική ομάδα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με επικεφαλής τους Αλεξάνδρα-Γουλάκη Βουτυρά, αρχαιολόγο-ιστορικό της τέχνης, και Γιώργο Καραδέδο, αρχιτέκτονα, αναστηλωτή. Στην ομάδα συμμετείχαν ο καθηγητής Γιώργος Λάββας, καθώς και μεταπτυχιακοί φοιτητές, νέοι αρχιτέκτονες και αρχαιολόγοι.
Το υλικό, κυρίως της Άνδρου, που σχετίζεται σχεδόν στο σύνολό του με εργαστήρια της Χίου, οδήγησε τους ερευνητές στο ΒΑ Αιγαίο, προπαντός στα νησιά Χίο και Λέσβο και η έρευνά τους περιέλαβε πλέον όχι μόνον μαρμάρινα έργα, αλλά και τις απομιμήσεις τους σε άλλο υλικό, καθώς και ξυλόγλυπτα που σχετίζονται με αντίστοιχα εργαστήρια μαρμαράδων. Έτσι, στον παρόντα τόμο συγκεντρώνονται και επαναπροσδιορίζονται ζητήματα και συμπεράσματα που παρουσιάστηκαν σε άλλες μελέτες των συγγραφέων, μέσα από το πρίσμα του πλούσιου υλικού που εντοπίστηκε στη Χίο και τη Λέσβο. Ερευνήθηκαν περισσότεροι από 120 ναοί και μονές των δύο νησιών και σχολιάζονται περισσότερα από 1.800 έργα: τέμπλα, άμβωνες, θρόνοι, προσκυνητάρια κ.λπ. Η πλούσια σχεδιαστική και σχεδόν πλήρης φωτογραφική τεκμηρίωση των μνημείων σε ναούς της Χίου και Λέσβου (περισσότερες από 2.500 ψηφιακές φωτογραφίες στον κατάλογο) συνοδεύουν την έκδοση σε CD.
Η σημασία της Χίου και των χιώτικων εργαστηρίων μαρμάρου και ξυλογλυπτικής στον 17ο και κυρίως στον 18ο ως τις αρχές του 19ου αι., η δυναμική ανάπτυξη της Τήνου τον 19ο και 20ό αι. στη μαρμαρογλυπτική και η διάδοση της εκκλησιαστικής τέχνης με όλες τις μετεξελίξεις της στα μεταβυζαντινά και νεότερα χρόνια, είναι μια συναρπαστική ιστορία που ξετυλίγεται μεθοδικά και με προσοχή στην παρούσα μελέτη.
Η έκδοση τελεί υπό την αιγίδα του Τμήματος Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων.
