Στοιχεία βιαιοπραγίας με μοιραία κατάληξη έφερε πρόσφατα στο φως μελέτη σκελετικών καταλοίπων από την προϊστορική θέση Χαράππα, στην Κοιλάδα του Ινδού. Σύμφωνα με αγγλικό δημοσίευμα, η μελέτη καταρρίπτει έτσι το μύθο της «Ευδαίμονος Χαράπα» (Happy Harappa) που ήθελε την κοιλάδα του Ινδού να ήταν στην αρχαιότητα μια ειρηνική περιοχή.

Πρόκειται για την επιστημονική εργασία της αμερικανίδας βιοαρχαιολόγου Γκουέν Ρόμπινς Σραγκ, η οποία εργάστηκε σε σκελετικά κατάλοιπα 160 ανθρώπων της Χαράπα. Οι σκελετοί είχαν ανασκαφεί μέσα στον 20 αι. και φυλάσσονταν από την Ανθρωπολογική Έρευνα της Ινδίας στην Καλκούτα. Σύμφωνα με δηλώσεις της Σραγκ σε συνάντηση του Αμερικανικού Ανθρωπολογικού Συνδέσμου στο Μόντρεαλ του Καναδά, τα ταφικά έθιμα που έχουν ακολουθηθεί καθώς και τυχόν μικροτραυματισμού που φαίνονται στα οστά, μπορούν να παράσχουν στοιχεία για κοινωνική ιεραρχία, άνιση δύναμη, ανόμοια πρόσβαση σε πηγές καθώς και εξωτερικευμένη βία. « Η βία ήταν παρούσα σε μικρή συχνότητα στη Χαράππα αλλά επηρέαζε ορισμένες κοινωνικές ομάδες περισσότερο από ότι άλλες», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Τι βρήκε όμως η Σραγκ; Σε τμήματα σκελετών οι τραυματισμοί ήταν τυχαίοι αλλά τα περισσότερα τραύματα σε κεφάλια ( 6% του συνόλου – μικρό ποσοστό για μια αρχαία κοινωνία) προέρχονταν από ηθελημένα χτυπήματα. Αυτό όμως που ήταν εντυπωσιακό ήταν η κατανομή των περιστατικών ανά φύλο και ηλικία. Περίπου οι μισοί γυναικείοι σκελετοί από ένα συγκεκριμένο νεκροταφείο είχαν τέτοια τραύματα. Επίσης, το 22% των κρανίων από έναν λάκκο γνωστό στους αρχαιολόγους ως περιοχή G έφεραν τραύματα αλλά και ίχνη χρόνιων μολυσματικών νοσημάτων. «Οι νεκροί της περιοχής G μοιάζουν περιθωριοποιημένοι ακόμη και στην ταφή τους – υπέφεραν από τις βαρύτερες κακώσεις, είχαν τα υψηλότερα ποσοστά νοσημάτων, και είχαν ταφεί ακριβώς κάτω από έναν αγωγό αποστράγγισης». Στην περιοχή G υπήρχαν επίσης σκελετοί παιδιών με τα ίδια συμπτώματα.

Το κρανίο ενός ενήλικα άνδρα έφερε τομή από ξίφος ακριβώς ανάμεσα στα μάτια, ένα άλλο – επίσης άνδρα – είχε υποστεί μια πρώιμη μορφή τρυπανισμού που στόχευε να θεραπεύσει κρανιακή κάκωση. Κανένα όμως κρανίο γυναίκας ή παιδιού δεν φέρει ενδείξεις τέτοιας ιατρικής φροντίδας. Αυτό ίσως υποδηλώνει μια ιεραρχία σχετικά με την πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα.

Τα παραπάνω ευρήματα διχάζουν την επιστημονική κοινότητα. Μέχρι σήμερα, αν και είχε διαπιστωθεί η παρουσία κακώσεων στα σκελετικά κατάλοιπα από τη Χαράππα, οι επιστήμονες είχαν απλώς αρκεστεί να αποσυνδέσουν τις ενδείξεις από την πιθανότητα εισβολής Αρείων στην περιοχή, χωρίς όμως να προβούν σε παραπάνω μελέτη. Έτσι, οι επιστήμονες γενικά προτιμούσαν να εμμένουν στην άποψη ότι η Χαράππα ήταν μια ειρηνική οικιστική οντότητα με ιδιαίτερα υψηλό βιοτικό επίπεδο για τους κατοίκους της, οι οποίοι διοικούνταν από ένα καλόγνωμο ιερατείο. Την άποψη αυτή είχε άλλωστε στηρίξει πριν από 10 χρόνια περίπου η αρχαιολόγος του Καίμπριτζ Τζέιν Μάκιντος. Τι κι αν ο Ινδός ανθρωπολόγος Άνεκ Ραμ Σανκιάν είχε εκφράσει την άποψη ότι οι αρχαίες γυναίκες της Κοιλάδας του Ινδού, με βάση τους σκελετούς τους, δεν τρέφονταν τόσο καλά όσο οι άνδρες; Άλλοι επιστήμονες είχαν επίσης προτείνει ότι και το πολεοδομικό σχέδιο της Χαράπα μαρτυρεί μια αυστηρά ιεραρχημένη κοινωνία.

«Οι πόλεις της Κοιλάδας του Ινδού είχαν μεγάλες, πολύπλοκες κοινωνίες, οι οποίες σε πολλές πλευρές μοιάζουν αρκετά με τις σύγχρονες δικές μας κοινωνίες, και θα ήταν εκπληκτικό αν δεν είχαμε ενδείξεις διαπροσωπικής βίας», σχολιάζει η Iνδή αρχαιολόγος και παλαιοανθρωπολόγος Βίνα Μουσρίφ –Τριπάτι (Πανεπιστήμιο Ντεκάν), δίνοντας ίσως το στίγμα για μια πιο μετριοπαθή επιστημονική αντιμετώπιση της Χαράππα στο μέλλον.