Τέλος η ελεύθερη είσοδος ελληνικών αρχαιοτήτων στις Ηνωμένες Πολιτείες! Αυστηρός έλεγχος προβλέπεται πλέον στα αμερικανικά τελωνεία όσον αφορά τον εντοπισμό αρχαίων ελληνικών έργων τέχνης, τα οποία θα κατάσχονται και θα επιστρέφουν πάραυτα στην Ελλάδα. Το ίδιο άλλωστε αφορά και κατασχέσεις έργων σε αστυνομικές επιχειρήσεις.

Αυτά μεταξύ άλλων προβλέπει το μνημόνιο συνεργασίας για την πάταξη της παράνομης διακίνησης ελληνικών αρχαιοτήτων στις ΗΠΑ, το οποίο υπογράφηκε μεταξύ των δύο μερών στις 17 Ιουλίου στην Αθήνα και χθες συζητήθηκε στην επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής. Το μνημόνιο αναμένεται να κυρωθεί και από την ολομέλεια της Βουλής και μετά από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και την αντίστοιχη δημοσίευση στις ΗΠΑ θα ισχύει και τυπικά, παρ’ ότι ήδη οι αμερικανικές αρχές το έχουν θέσει σε εφαρμογή. Άλλωστε το υπογράφει η Χίλαρι Κλίντον. Πρόκειται δηλαδή, για μία μεγάλη επιτυχία της χώρας, καθώς πολλά αμερικανικά μουσεία (βλέπε Γκέτι) δημιούργησαν τις συλλογές τους με κλεμμένες αρχαιότητες, ελάχιστες από τις οποίες μας έχουν επιστραφεί, κατόπιν εξαιρετικά χρονοβόρων και υψηλού κόστους διαδικασιών.

Βάση του μνημονίου συνεργασίας αποτέλεσε η διακήρυξη της Ουνέσκο του 1970, σύμφωνα με την οποία οι έμποροι αρχαιοτήτων θα πρέπει να αποδεικνύουν ότι τα έργα που διακινούν δεν είναι προϊόντα αρχαιοκαπηλίας και ότι δεν έχουν εμφανισθεί στην «αγορά» μετά από την ημερομηνία της συμφωνίας που ψήφισε ο διεθνής οργανισμός (1970). Η Ελλάδα, να σημειωθεί, ότι έχει κυρώσει τη συμφωνία της Ουνέσκο εδώ και δέκα χρόνια.

Ως «αρχαία», σύμφωνα με το μνημόνιο νοούνται όλες οι αρχαιότητες που χρονολογούνται από το 20000 π.Χ. έως τον 15ο αιώνα μ.Χ., μία τεράστια χρονική περίοδο δηλαδή, ουσιαστικά η μεγαλύτερη που έχει επιτευχθεί σε παρόμοια συμφωνία μεταξύ δύο κρατών. Για τον εντοπισμό των παράνομων αρχαιοτήτων εξάλλου οι αμερικανικές διωκτικές αρχές θα χρησιμοποιούν βάση δεδομένων με αρχειοθετημένους τύπους αρχαίων.

Στις υποχρεώσεις της Ελλάδας που απορρέουν από τη συμφωνία περιλαμβάνονται εξάλλου και μερικά ζητήματα που θα έπρεπε ούτως ή άλλως να έχουν αντιμετωπιστεί: Η απαγόρευση της χρήσης ανιχνευτή μετάλλων, δεδομένου ότι οι συγκεκριμένες συσκευές υποβοηθούν τους αρχαιοκάπηλους στο… έργο τους. Η αναλυτική καταγραφή όλων των αρχαιοτήτων, ακόμη κι αν πρόκειται για εκκλησιαστικά ή άλλα κειμήλια, αλλά και των αρχαιολογικών χώρων. Και τέλος η ενθάρρυνση των αρχαιολογικών ερευνών (βλέπε Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή) και δυνατότητα μακροχρόνιου δανεισμού αρχαίων έργων για εκθεσιακούς και εκπαιδευτικούς λόγους στο πλαίσιο της συνεργασίας με αμερικανικά μουσεία ή άλλα ιδρύματα. Ήδη πάντως από ελληνικής πλευράς το αρχαιολογικό κτηματολόγιο και το αρχείο μνημείων βρίσκονται σε εξέλιξη, ενώ συντάσσεται και η πρόταση για την ενίσχυση της νομοθεσίας όσον αφορά τη χρήση ανιχνευτών.