Έρευνα για τις βραχογραφίες των σπηλαίων της Ντορντόν (Γαλλία) αποκαλύπτει ότι τα παιδιά κατά την Παλαιολιθική Εποχή μάθαιναν να ζωγραφίζουν χρησιμοποιώντας τα δάκτυλά τους.

Τα νήπια της Εποχής του Λίθου πιθανότατα πήγαιναν σε ένα είδος «παιδικού σταθμού», όπου ενθαρρύνονταν να αναπτύξουν τις δημιουργικές τους δεξιότητες στην τέχνη της ζωγραφικής των σπηλαίων, λένε οι αρχαιολόγοι.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, τα μικρά παιδιά εκφράζονταν με μια πρώιμη μορφή ζωγραφικής με τα δάκτυλα. Και, όπως συμβαίνει και στα σύγχρονα σπίτια, οι πρώτες αυτές προσπάθειές τους είχαν περίοπτη θέση, καθώς στόλιζαν τον τοίχο του τότε «σαλονιού».

Σε πρόσφατο συνέδριο του Πανεπιστημίου του Cambridge με θέμα την αρχαιολογία της παιδικής ηλικίας, αποκαλύφθηκαν πτυχές της ζωής των παιδιών κατά την Παλαιολιθική περίοδο, περίπου 13.000 χρόνια πριν.

Οι αρχαιολόγοι, μελετώντας ένα από τα γνωστότερα προϊστορικά σπήλαια που φέρουν βραχογραφίες στη Γαλλία, εκείνο του Ρουφινιάκ στην Ντορντόν, γνωστό ως Σπήλαιο των Εκατό Μαμούθ, ανακάλυψαν ότι τα παιδιά εκφράζονταν χρησιμοποιώντας μια τεχνική αυλακώσεων με τα δάκτυλα – περνούσαν τα δάκτυλά τους πάνω από μαλακό, κόκκινο πηλό, σχηματίζοντας διακοσμητικές γραμμές απλές και πιο σύνθετες.

Τα εντυπωσιακά σχέδια, που περιλαμβάνουν αναπαραστάσεις από 158 μαμούθ, 28 βίσωνες, 15 άλογα, 12 αίγαγρους, 10 τριχωτούς ρινόκερους, τέσσερις ανθρώπινες μορφές και μία αρκούδα, αποτελούν ένα μικρό ποσοστό της τέχνης που συναντά κανείς στο δαιδαλώδες σπήλαιο των πέντε μιλίων.

Η πλειονότητα των σχεδίων είναι αυλακώσεις που καλύπτουν τα τοιχώματα και τις οροφές των πάμπολλων στοών και διόδων του σπηλαίου. Ένας θάλαμος έχει τόσο πολλές βραχογραφίες καμωμένες από παιδιά, ώστε οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο χώρος προοριζόταν αποκλειστικά για νήπια. Εκεί βρέθηκαν και οι σπηλαιογραφίες τεσσάρων παιδιών, ηλικίας 2-7 ετών.

«Φαίνεται πως ήταν ένας χώρος ειδικά για παιδιά. Θα παραβρίσκονταν και ενήλικοι, ωστόσο η μεγάλη πλειονότητα των έργων τέχνης είναι από παιδιά», λέει η Jess Cooney, μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Τμήμα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου.

«Πρόκειται για υποθέσεις ακόμη, αλλά πιστεύω ότι στον συγκεκριμένο θάλαμο τα παιδιά ενθαρρύνονταν να παραγάγουν περισσότερη τέχνη απ’ ό,τι οι μεγάλοι. ΄Ισως να ήταν ένα είδος παιδότοπου, όπου συγκεντρώνονταν τα παιδιά, ή ένας χώρος όπου εξασκούνταν (…) προκειμένου να εξελιχθούν σε καλλιτέχνες αργότερα και να φιλοτεχνήσουν τα σχέδια και τις βραχογραφίες που βρίσκουμε σε όλη την έκταση του σπηλαίου, σε όλη τη Γαλλία και την Ισπανία. Ή, μπορεί να ήταν ένας χώρος που χρησιμοποιούσαν για κάποιο τελετουργικό μιας ιδιαίτερης ομάδας παιδιών, ίσως για ένα είδος μύησης».

Η παρουσία παιδικής τέχνης αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά το 2006 από τους αρχαιολόγους Leslie Van Gelder, του Πανεπιστημίου Walden (ΗΠΑ) και Kevin Sharpe. Η Cooney που δούλεψε μαζί με την Van Gelder, πέρασε δύο χρόνια μελετώντας τα παιδιά των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών.

Οι αυλακώσεις που (θεωρείται πως) έχουν γίνει από ένα πεντάχρονο κορίτσι είναι οι πιο πολλές στον αριθμό μέσα στο σπήλαιο. Έχουν επίσης ταυτιστεί τα έργα που έχουν γίνει από τέσσερις ενήλικες.

Η σύγκριση των σχεδίων μεταξύ τους αποκαλύπτει στοιχεία για τις σχέσεις μεταξύ των κατοίκων του σπηλαίου, λένε οι ερευνητές. Για παράδειγμα, τα σχέδια δείχνουν ότι ένα επτάχρονο κορίτσι ήταν πολύ συχνά μαζί με έναν από τους νεαρότερους ενήλικες, πιθανότατα έναν άντρα που μπορεί να ήταν ο μεγαλύτερος αδελφός της.

«Κάποια από τα σχέδια των παιδιών βρίσκονται ψηλά στα τοιχώματα και στις οροφές, που σημαίνει ότι θα πρέπει κάποιος να τα σήκωνε ή να κάθονταν στους ώμους κάποιου», λέει η Cooney.

Οι αυλακώσεις από ένα δίχρονο παιδί υποδηλώνουν ότι το παιδικό χέρι το καθοδηγούσε ένας ενήλικος. Οι γραμμές είναι πολύ προσεγμένες, πράγμα εξαιρετικά ασυνήθιστο για παιδιά τέτοιας ηλικίας – που σημαίνει ότι κάποιος το μάθαινε πώς να ζωγραφίζει. Η έρευνα δείχνει επίσης ότι τα παιδιά βρίσκονταν παντού, ακόμη και στα πιο βαθιά, τα πιο σκοτεινά σημεία του σπηλαίου, μακριά από την είσοδό του. Φαίνεται δε πως εμπλέκονταν σε τέτοιο βαθμό σε αυτή την τέχνη που οι επιστήμονες άρχισαν να αναρωτιούνται πόσο μεγάλη ήταν η συμμετοχή τους στην καθημερινότητα.

«Για να είμαι ειλικρινής, πιστεύω ότι υπήρχαν ελάχιστοι περιορισμοί ως προς το τι επιτρεπόταν να κάνουν τα παιδιά, που μπορούσαν να πάνε και με ποιον. (…) Η τέχνη που βλέπουμε εδώ δείχνει ότι δεν επρόκειτο για μία δραστηριότητα στην οποία επιδίδονταν τα παιδιά για να ξεσπάσουν. Δείχνει συνεργασία ανάμεσα στα παιδιά και στους ενήλικες. Μια δραστηριότητα του κοινωνικού συνόλου», κατά την Cooney.

Η σημασία της ζωγραφικής των αυλακώσεων, που έχει βρεθεί επίσης σε άλλα σπήλαια της Γαλλίας, της Ισπανίας, της Νέας Γουινέας και της Αυστραλίας, έχει συζητηθεί πολύ στους αρχαιολογικούς κύκλους. Κάποιοι θεωρούν τα σχέδια αυτά σκαριφήματα, μουντζούρες που γίνονταν άσκοπα, προϊστορικά γκραφίτι, ενώ άλλοι υποψιάζονται πως είχαν σχέση με συγκεκριμένες τελετουργίες.

«Δεν γνωρίζουμε γιατί τα έκαναν οι άνθρωποι. Μπορούμε να κάνουμε υποθέσεις, όπως ότι σχετίζονταν με τελετές μύησης, με κάποιου είδους εκπαίδευση, ή ότι ήταν μια ασχολία για να περάσει η ώρα» λέει η Cooney.

«Εκτός από τις απλές γραμμές που σχηματίζουν μαιάνδρους, υπάρχουν παραστάσεις ζώων ή μορφές που μοιάζουν με περιγράμματα προσώπων, σχεδόν σαν τα σημερινά κινούμενα σχέδια».

Σκοπός της έρευνας, κατά την Cooney, ήταν να «αποκτήσουν φωνή τα παιδιά της Προϊστορίας», γιατί οι περισσότερες αρχαιολογικές μελέτες επικεντρώνονται στις δραστηριότητες των ενηλίκων.

Και στο Ρουφινιάκ οι φωνές των παιδιών ακούγονται σε κάθε γωνιά του σπηλαίου…