Ένα ξεχασμένο, δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια μνημείο του Ηρακλείου ζητά τώρα πίσω από το Δήμο Ηρακλείου το υπουργείο Πολιτισμού. Στο ΥΠ.ΠΟ.Τ. θυμήθηκαν λοιπόν ξαφνικά την οικία Χρονάκη, την οποία είχε παραχωρήσει το υπουργείο το 1983 στο Δήμο, με στόχο την αποκατάσταση του οικήματος.

Όντως το παλιό τούρκικο αρχοντικό ανακαινίστηκε από το Δήμο, λειτούργησε ως επισκέψιμο μνημείο για αρκετά χρόνια, για να παραμείνει όμως κλειστό την τελευταία σχεδόν διετία, μιας και δεν αντικαταστάθηκε ποτέ η συνταξιούχος πλέον υπάλληλος που φρόντιζε το λεγόμενο «κονάκι του Ρασίχ».

Και ενώ στο Δήμο είχαν αφήσει στη φθορά και στην παρακμή το μνημειακό αυτό χώρο, ειδοποιήθηκαν ξαφνικά επισήμως από το υπουργείο Πολιτισμού —αν και εκεί είχαν ξεχάσει παντελώς την ύπαρξή του, αφού η παραχώρηση έχει λήξει από το 2009— πως πρέπει τώρα να το επιστρέψουν, ώστε το υπουργείο να στεγάσει εκεί κάποιες υπηρεσίες του, προφανώς για εξοικονόμηση δαπανών!

Η υπόθεση τα τελευταία δύο χρόνια θυμίζει πραγματικά φαρσοκωμωδία για ένα διατηρητέο μνημείο της πόλης που έχει γίνει μπαλάκι μεταξύ υπουργείου και Δήμου, δίχως ποτέ να βρει, όμως, είτε από τη μια ή την άλλη πλευρά, την αίγλη που πραγματικά του αξίζει, τόσο λόγω ομορφιάς στο εξωτερικό και στο εσωτερικό του οικήματος, όσο και λόγω ιστορικής αξίας, για ένα αρχοντικό που έχει συνδεθεί με τα ονόματα του πασά Ρασίχ Ασπράκη και του πρώην προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου Ηρακλείου Γιάννη Χρονάκη.

Το ιστορικό

Η οικία Χρονάκη έτυχε της αναγνώρισης που άξιζε το 1969, όταν και κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο και απαλλοτριώθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού. Το 1983, μετά από αίτημα του Δημοτικού Συμβουλίου, το υπουργείο Πολιτισμού ενέκρινε την παραχώρηση του ακινήτου στο Δήμο Ηρακλείου ως το 2009, με την προϋπόθεση ότι ο τελευταίος θα αναλάμβανε εξ ολοκλήρου τη δαπάνη αποκατάστασης του κτηρίου — όπως και έγινε.

Το αρχοντικό ανακαινίστηκε και εγκαινιάστηκε στις 19 Ιουλίου 1991. Για 18 συναπτά έτη το τούρκικο αρχοντικό λειτουργούσε ως μουσειακός χώρος, επισκέψιμος καθημερινά στο κοινό, χάρη στη Μαρία Γραφανάκη, την υπάλληλο που το φρόντιζε, το καθάριζε και το κρατούσε ανοιχτό για τους επισκέπτες. Στα τέλη όμως του 2009 η εν λόγω υπάλληλος, η «ψυχή» της οικίας Χρονάκη βγήκε στη σύνταξη, και έκτοτε το μνημείο αφέθηκε στην αφάνεια και στην εγκατάλειψη…

Κρυμμένο και ξεχασμένο

Το παλιό «κονάκι του Ρασίχ», «κρυμμένο» ούτως ή άλλως λόγω της γεωγραφικής του θέσης επί του στενού Χρονάκη —σοκάκι δίπλα στη Χάνδακος— παρέμεινε από τότε μέχρι και σήμερα «κρυμμένο» και από τα μάτια εκείνων που θα έπρεπε να είχαν τη δυνατότητα να το επισκεφθούν, για να θαυμάσουν τις ομορφιές του…

Σκαλιστές ξύλινες οροφές, χαμάμ, εξωτικά… πατώματα φτιαγμένα από βότσαλα, σκαλιστά ταβάνια σπάνιας ομορφιάς και τοιχογραφίες ασύγκριτης αισθητικής συνθέτουν το σκηνικό εντός του αρχοντικού, που την τελευταία διετία δεν έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει κανείς. Βλέπετε, η υπάλληλος που συνταξιοδοτήθηκε δεν αντικαταστάθηκε ποτέ, παρά τις υποσχέσεις που έδιναν στις αρχές του 2010 τα στελέχη του Δήμου.

Από τη Λότζια μιλούσαν τότε για την εκπόνηση μιας μελέτης αναφορικά με την αναστήλωση που απαιτείται εκ νέου, λόγω των σοβαρών προβλημάτων που έχει προκαλέσει η μούχλα και η υγρασία. Μιλούσαν για ένταξη του έργου στο ΕΣΠΑ, αλλά και για στέγαση στην ιστορική οικία υπηρεσιών της Βικελαίας Βιβλιοθήκης — συγκεκριμένα των αρχείων του Σεφέρη. Όλα αυτά ξεχάστηκαν βέβαια, όπως ακριβώς ξέχασαν τελείως την ύπαρξη του διατηρητέου μνημείου και στο υπουργείο Πολιτισμού.

Μοναδική αρχιτεκτονική

Η οικία Χρονάκη αποτελεί αξιόλογο δείγμα της βαλκανικής αρχιτεκτονικής, στην κατασκευή της οποίας έγινε χρήση μορφολογικών στοιχείων του νεοκλασικισμού. Η διάταξη των επιμέρους όγκων του οικήματος είναι πολύπλοκη και γίνεται γύρω από υπαίθριες και ημιυπαίθριες αυλές που ήταν επιστρωμένες με βοτσαλωτά δάπεδα. Το ισόγειο, όπως και τμήματα του ορόφου, είναι κατασκευασμένο με λιθοδομή, ενώ το υπόλοιπο κτίσμα είναι ξυλόπηκτο.

Το ξύλο γίνεται το κυρίαρχο δομικό και μορφολογικό στοιχείο του οικοδομήματος. Εξαιρετικά σημαντικές είναι οι διάφορες ξυλοκατασκευές στο εσωτερικό, όπως ταβάνια, μουσάντρες και διαχωριστικά πετάσματα, τα οποία αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα της αρχιτεκτονικής και αισθητικής αντίληψης που χαρακτηρίζει αυτή την ομάδα κτισμάτων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ζωγραφικός διάκοσμος των κύριων εσωτερικών χώρων με τη θεματική του ποικιλία και τα ζωντανά χρώματα.

Διακόσμηση

Την οικία Χρονάκη, ύστερα από σχετική πρόταση του σκηνογράφου Γιώργου Ανεμογιάννη, κοσμεί ένα σύνολο παλαιών, ανατολικής προέλευσης, επίπλων. Τα περισσότερα από τα έπιπλα αυτά είναι τοποθετημένα στον όροφο. Στους τοίχους του κτηρίου έχουν αναρτηθεί πίνακες του Ηρακλειώτη ζωγράφου Ευ. Μαρκογιαννάκη και είκοσι περίπου χάρτες και γκραβούρες του 17ου και 18ου αιώνα.