Το «κόκκινο της Πομπηίας» δημιουργήθηκε όταν οι αναθυμιάσεις από τον Βεζούβιο αντέδρασαν με το κίτρινο χρώμα, όπως αποκαλύπτει πρόσφατη έρευνα

Τον 18ο αιώνα, όταν διαδόθηκε στη Μεγάλη Βρετανία η φήμη για την ανακάλυψη της Πομπηίας και του Herculaneum, το «κόκκινο της Πομπηίας» έγινε το πιο δημοφιλές χρώμα που συναντούσε κανείς στις καλαίσθητες τραπεζαρίες – και εξακολουθεί να είναι μέχρι σήμερα.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, που παρουσιάστηκε στο Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης την περασμένη εβδομάδα, μεγάλα τμήματα νωπογραφιών που έχουν το ζωηρό κόκκινο της Πομπηίας αρχικά είχαν κίτρινο χρώμα – το οποίο μετατράπηκε σε ερυθρό όταν άρχισαν να εκπέμπονται οι αναθυμιάσεις της έκρηξης του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.

Οι ερευνητές γνώριζαν ότι ορισμένα από τα χαρακτηριστικά έντονα κόκκινα χρώματα των νωπογραφιών της Πομπηίας και του Herculaneum ήταν αρχικά κίτρινα. Η νέα έρευνα, ωστόσο, που πραγματοποίησε το Εθνικό Ινστιτούτο Οπτικής της Ιταλίας, αποκαλύπτει την έκταση της αλλαγής χρώματος.

Σύμφωνα με τον Sergio Omarini, που παρουσίασε τα συμπεράσματα της έρευνας: «Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 246 τοιχογραφίες που θεωρούνται ερυθρές και 57 κίτρινες. Σύμφωνα με τα νέα ερευνητικά αποτελέσματα, όμως, η αναλογία θα πρέπει να ήταν 165 προς 138».

«Η ανακάλυψη αυτή μάς επιτρέπει να αναθεωρήσουμε ριζικά την άποψή μας για το αρχικό πρόσωπο της πόλης – όπου, πράγματι, το “κόκκινο της Πομπηίας” κυριαρχούσε».

Ο Andrew Wallace-Hadrill, καθηγητής κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Cambridge και συγγραφέας του βιβλίου Houses and Society in Pompeii and Herculaneum, λέει: «Μία από τις ειρωνείες της υπόθεσης είναι ότι το κόκκινο χρώμα νοθευόταν διαρκώς στην αρχαιότητα. Το κόκκινο ήταν ένα εξαιρετικά ακριβό και πολύτιμο χρώμα. Το σωστό, φωτεινό κόκκινο βασιζόταν σε μίνιο (ερυθρό μολύβδου) που εισαγόταν από την Αμερική. Αυτό που θεωρούμε κόκκινο της Πομπηίας συχνά δεν είναι παρά η εκδοχή ενός φτωχού ανθρώπου, ο οποίος περνούσε τα κίτρινα ένα χέρι κόκκινης μπογιάς».

Τα διάφορα κόκκινα της Πομπηίας –το αληθινό, δαπανηρό κόκκινο, η φθηνή εκδοχή του και εκείνο που προέκυψε από τις αναθυμιάσεις- δύσκολα διακρίνονται ακόμη και από τους ειδικούς. Ορισμένες φορές, ωστόσο, το τελευταίο ξεχωρίζει χάρη στις κηλίδες που εμφανίζει – κηλίδες σαν εκείνες που μένουν λόγω κακού πλυσίματος. «Βλέπουμε μία περιοχή κόκκινου χρώματος σε έναν τοίχο που σταδιακά περνά σε μια κίτρινη απόχρωση».

Ίσως η πιο γνωστή σειρά τοιχογραφιώντης Πομπηίας είναι εκείνες που ανήκουν στην επονομαζόμενη «Βίλα των Μυστηρίων», όπου αινιγματικές μορφές τελούν μυστηριακά τελετουργικά σε ερυθρό φόντο.

Σύμφωνα με τον Wallace-Hadrill, οι συγκεκριμένες τοιχογραφίες είναι σχεδόν βέβαιο ότι ήταν εξαρχής κόκκινες – παρότι η φωτεινότητα και η στιλπνότητά τους οφείλονται σε υπερβολικές επεμβάσεις συντήρησης και αποκατάστασής τους στις αρχές του 20ού αιώνα. «Σίγουρα είναι πολύ νωρίς για να εισάγουμε την ιδέα ότι το κόκκινο της Πομπηίας είναι ένα μυθικό χρώμα».

Η Mary Beard, καθηγήτρια κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Cambridge και συγγραφέας του Pompeii: The Life of a Roman Town, λέει: «Διατηρώ πάντοτε τις επιφυλάξεις μου απέναντι σε τέτοιου είδους ισχυρισμούς. Γνωρίζουμε ότι κάποια από τα κόκκινα ήταν κάποτε κίτρινα, αλλά δεν είμαι βέβαιη πως μπορούμε να μιλήσουμε με σιγουριά για τις αναλογίες. Εκείνο που ασφαλώς αληθεύει, ωστόσο, είναι πως η ζέστη είχε κάποια επίδραση στα χρώματα. Από αυτή την άποψη, η Πομπηία δεν ήταν μια χρονοκάψουλα όπως συχνά φανταζόμαστε».

Η ανακάλυψη των φαινομενικά άθικτων από το χρόνο σπιτιών στην Πομπηία, το Herculaneum και αλλού είχαν τεράστια επίδραση στην ιστορία του γούστου και της αισθητικής στη Μεγάλη Βρετανία. Γενεές αριστοκρατών επηρεάστηκαν από τις επισκέψεις τους στην Ιταλία, στο πλαίσιο του Grand Tour τους (παραδοσιακό ταξίδι στην Ευρώπη των νεαρών και ευγενών κυρίως Ευρωπαίων, έθιμο που κράτησε από το 1660 ως την εξάπλωση των σιδηροδρομικών δικτύων στον 19ο αιώνα), όπως για παράδειγμα ο αρχιτέκτονας σερ John Soane, που είδε τις ανασκαφές του 1780. Κρίνοντας από τη συχνή χρήση του συγκεκριμένου χρώματος σε διακοσμητικά μοτίβα, ο Tim Knox, διευθυντής του Sir John Soane’s Museum είπε πως «Το κόκκινο της Πομπηίας ήταν το αγαπημένο του χρώμα».

Η Amanda Vickery, καθηγήτρια ιστορίας στο Queen Mary, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, και συγγραφέας του Behind Closed Doors: At Home in Georgian England σκιαγράφησε τις πολιτιστικές παραμέτρους που στάθηκαν καθοριστικές για την αισθητική της άρχουσας τάξης για μια περίοδο 150 ετών. Κατά την άποψή της, η Grand Tour διαμόρφωσε την αισθητική της κυρίαρχης ελίτ (…) υποβάλλοντας στους ανθρώπους αυτούς ποιο ήταν το καλό γούστο.