Ξεκινούν από τη Συρία και κατευθύνονται προς τη Σαουδική Αραβία, μπορεί να φανούν από αέρος, όχι όμως και από το έδαφος ενώ είναι σχεδόν άγνωστα στο ευρύ κοινό. Πρόκειται για τη μεσανατολική εκδοχή των «Γραμμών της Νάζκα» (σχέδια στο έδαφος που εκτείνονται σε έρημους στο νότιο Περού) που τώρα, χάρη σε νέο δορυφόρο χαρτογράφησης της περιοχής και ενός εναέριου προγράμματος φωτογράφησης της Ιορδανίας, ανακαλύπτονται περισσότερα από ποτέ. Γιατί ο αριθμός τους ανέρχεται σε χιλιάδες.

«Τροχούς» (wheels)  αποκαλούν συμβατικά οι αρχαιολόγοι αυτές τις πέτρινες κατασκευές, που μοιάζουν με ακτινωτές ζάντες: αν και έχουν μεγάλη ποικιλία σχεδίων, πάντα υπάρχει ένας κύκλος στο κέντρο τους από τον οποίοι ξεκινούν ακτίνες. Συχνά, βρίσκονται σε πεδία λάβας και η διάμετρός τους κυμαίνεται από 25 έως 70 μέτρα ενώ η χρονολόγησή τους ανάγεται σε τουλάχιστον 2.000 χρόνια πριν. Μερικές από τις κατασκευές είναι απομονωμένες ενώ άλλες συγκεντρωμένες σε ντουζίνες.

«Στην Ιορδανία και μόνο υπάρχουν πέτρινες κατασκευές, που είναι πολύ περισσότερες από ο, τι οι Γραμμές Νάζκα, βρίσκονται σε πολύ πιο εκτεταμένη περιοχή και είναι πολύ παλαιότερες», δηλώνει ο Ντέιβιντ Κένεντι, καθηγητής Κλασικών Σπουδών και Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας, έρευνα του οποίου θα δημοσιευθεί σε προσεχές τεύχος του «Journal of Archaeological Science». Οι μελέτες της ομάδας του Κένεντι είναι μέρος ενός μακροχρόνιου εναέριου προγράμματος που αναζητεί αρχαιολογικούς χώρους σε όλη την Ιορδανία αλλά επί του παρόντος τόσο ο ίδιος όσο και οι συνεργάτες του είναι προβληματισμένοι ως προς τη χρηστικότητα και την ερμηνεία αυτών των κατασκευών.

Κύριο γνωστικό αντικείμενο του Κένεντι είναι η Ρωμαϊκή αρχαιολογία, αλλά γοητεύτηκε από αυτές τις κατασκευές από την εποχή που ως φοιτητής ακόμη, διάβασε τις αναφορές των πιλότων της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας, οι οποίοι πετούσαν πάνω από αυτούς τους πέτρινους τροχούς κατά τη δεκαετία του 1920. Πράγματι, το 1927 ο υπολοχαγός της RAF Πέρσι Μέιτλαντ είχε δημοσιεύσει ένα άρθρο γι΄ αυτά τα ερείπια αναφέροντας ότι τα συνάντησε σε μια «περιοχή λάβας» ενώ μεταξύ άλλων έλεγε, ότι οι Βεδουΐνοι ονόμαζαν τις πέτρινες κατασκευές «έργα του γέρου».

«Τα σχέδια πρέπει να ήταν σαφέστερα όταν πρωτοφτιάχτηκαν, στο μεταξύ όμως οι άνθρωποι περπάτησαν επάνω τους για αιώνες και χιλιετίες, χωρίς να έχουν ιδέα τι ήταν», λέει ο Κένεντι. Μέχρι στιγμής εξάλλου, κανένας από τους τροχούς δεν έχει ανασκαφεί, κάτι που καθιστά την χρονολόγηση τους, και την ερμηνεία τους ακόμη πιο δύσκολη. «Οι αρχαιολόγοι μελετώντας τους την εποχή προ Google Earth είχαν σκεφτεί ότι θα μπορούσε να είναι ερείπια σπιτιών ή νεκροταφείων, αλλά καμία από αυτές τις ερμηνείες δεν φαίνεται να ισχύει», προσθέτει. Για τον ίδιο φαίνεται να υπήρχε μία ανάγκη στους ανθρώπους, σαν ένα είδος υποχρέωσης για λόγους πολιτισμικής συνέχειας, να δημιουργούν αυτές τις κυκλικές κατασκευές.

Παρόμοιες κατασκευές έχουν εντοπισθεί από την ομάδα του Κένεντι στη Σαουδική Αραβία αν και τα σχήματα εκεί είναι διαφορετικά: Μερικά είναι ορθογώνια ενώ άλλα είναι μεν κυκλικά αλλά έχουν δύο ακτίνες, που συχνά πάντως είναι ευθυγραμμισμένες προς την ανατολή του ηλίου. Αντίθετα όμως οι τροχοί της Ιορδανίας και της Συρίας δεν φαίνεται να σχετίζονται με αστρονομικά φαινόμενα.

Ενδιαφέρον έχει εξάλλου η άποψη της καθηγήτριας Φυσικής στο Πολυτεχνείο του Τορίνο Αμέλια Σπαραβίνια, η οποία λέει, ότι οι κατασκευές αυτές μπορεί να αναφέρονται ως «γαιόγλυφα», όπως και οι Γραμμές της Νάζκα. «Αν λάβουμε υπόψη, γενικότερα, ότι οι κύκλοι από πέτρα ήταν χώροι λατρείας των προϊστορικών ανθρώπων ή θέσεις για τελετουργίες που συνδέονται με αστρονομικά γεγονότα ή με τις εποχές, θα μπορούσε να σχετίζονται με τα γαιόγλυφα της Νάζκα. Ο σχεδιασμός είναι διαφορετικός, αλλά η λειτουργία θα μπορούσε να είναι η ίδια», λέει.