Ένα σημαντικό Ελληνιστικό και Ρωμαϊκό συγκρότημα λουτρών, δίπλα από τον δρόμο προς το χωριό Λύμπια, έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στο αρχαίο Ιδάλιο της Κύπρου μεταξύ Λευκωσίας-Λάρνακας.

Το συγκρότημα των λουτρών είναι μοναδικό επειδή χρονολογείται στην Ελληνιστική περίοδο, πιθανόν στον 3ο αιώνα π.Χ., και η χρήση του συνεχίστηκε μέχρι και τη Ρωμαϊκή περίοδο, συγκεκριμένα μέχρι τον 1ο αιώνα μ.Χ. Ανασκάφηκε λαξευμένο κανάλι που περιείχε μεγάλο αριθμό πήλινων αγωγών. Η μεγάλη δεξαμενή σώζει τρία διαδοχικά στρώματα υδραυλικού κονιάματος, το κάθε ένα από διαφορετική περίοδο. Στο λάξευμα με τους πήλινους αγωγούς που μετέφεραν νερό στις εγκαταστάσεις, αλλά και σε γειτονικές τομές, βρέθηκε μεγάλος αριθμός θραυσμάτων από ασβεστολιθικά αγάλματα και πήλινα ειδώλια.

Η ανασκαφή έγινε από το Lycoming College, υπό τη διεύθυνση της δρος Pamela Gaber.

Εκτός από το σύμπλεγμα του λουτρού, η αποστολή, σύμφωνα με το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου, διερεύνησε ναό, γνωστό ως «Ναό των Δύο Θεοτήτων» που είναι αφιερωμένος σε δύο θεότητες οι οποίες αναπαριστώνται με δύο όρθιους λίθους. Μέσα στον ναό βρέθηκε αριθμός βωμών και λάκκοι ιεροτελεστιών που περιείχαν στάχτη ενώ φέτος αποκαλύφθηκε και σειρά από εντυπωσιακά λαξευτά κανάλια που είχαν διανοιχτεί για να μεταφέρουν νερό και να το κατευθύνουν μέσα σε ένα είδος σπηλαίου λαξευμένου στον φυσικό βράχο, κάτω από το κτίριο του ναού.

Το ιερό των δύο θεοτήτων στο Ιδάλιο είναι μοναδικό στην Κύπρο. Οι βωμοί του και οι άλλες του θρησκευτικές εγκαταστάσεις διατηρούνται στη θέση τους και ήταν σε χρήση από περίπου το 1050 π.Χ. μέχρι τη Ρωμαϊκή περίοδο (1ο αι. μ.Χ.).

Είναι φανερό, επισημαίνει το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου, ότι ο χώρος αυτός διατήρησε τον ιερό του χαρακτήρα για πολύ καιρό αφού βρέθηκαν αρχαιότητες ευλαβικά θαμμένες μέσα στις Μεσαιωνικές σωρούς από πλίνθους οι οποίες σκέπαζαν το αρχαίο ιερό. Έτσι εξηγείται και το γεγονός ότι ο χώρος έμεινε άθικτος μέχρι τις ανασκαφές του 1998.

Οι εγκαταστάσεις αυτές σχετίζονται με τα λαξεύματα του φυσικού βράχου του 8ου αι. π.Χ. ο οποίος βρίσκεται στον ναό της Μεγάλης Θεάς στην ακρόπολη της αρχαίας Αμαθούντας. Είναι φανερό ότι στην Κύπρο υπήρχε μια σύνδεση της λατρείας της Μεγάλης Θεάς, η οποία στη συνέχεια έγινε γνωστή στους Έλληνες ως Αφροδίτη, με το νερό που κυλά μέσα στα βάθη της γης.

Η τρίτη υπό διερεύνηση περιοχή ήταν το Τέμενος του Άδωνη στην Ανατολική Ακρόπολη, στη θέση Μούττη του Αρβίλη. Στον χώρο αυτό η ομάδα από το Lycoming College διαπίστωσε ότι τα κτίρια που ανασκάφηκαν κατά τις προηγούμενες περιόδους, μεταξύ των οποίων και αυτό στο οποίο βρέθηκε το 2010 σύνολο συμποσίου, ανάγονται στην Κυπρο-Γεωμετρική περίοδο, πιθανόν στον 9ο αι. π.Χ. Αυτό αποδεικνύει ότι τουλάχιστον δύο εκ των έξι ναών και ιερών στο αρχαίο Ιδάλιο ήταν σε χρήση για πάνω από 1.000 χρόνια. Το αρχαιότερο δάπεδο είχε κατασκευαστεί πάνω στον ίδιο τον φυσικό βράχο.