Όποιον υπουργό ρωτούσες τα τελευταία χρόνια να σου πει ακριβώς ποια είναι η περιουσία του υπουργείου Πολιτισμού, κανείς δεν απαντούσε ξεκάθαρα. Κι όμως είναι ένα πλούσιο σε ακίνητα υπουργείο όπως αποδεικνύεται, οι υπηρεσίες του οποίου συχνά-πυκνά πάλευαν να ξεκαθαρίσουν το ιδιοκτησιακό καθεστώς δικής του γης. Σε 6.500 ανέρχονται τα αστικά ακίνητα, τα 180 απ’ αυτά στην Πλάκα (τα 40 στα Αναφιώτικα) και 18.000 οι αρχαιολογικοί χώροι (με το περιβάλλον τους). Αν μάλιστα αναρωτηθεί κανείς πόσα απ’ αυτά αξιοποιούνται και με ποιο τρόπο, θα βρεθεί προ εκπλήξεως. Πολλά είναι κλειστά, άλλα καταρρέουν και ορισμένα τα έχουν ιδιοποιηθεί, μετανάστες και άστεγοι. Όσο για εκείνα που νοικιάζονται, συχνά τα ενοίκια είναι για γέλια: 50 ή 100 ευρώ, ενώ υπάρχουν και οι περιπτώσεις ακινήτων που παραχωρήθηκαν σε σωματεία ή προσωπικό του ΥΠΠΟΤ και στην πορεία ξεχάστηκαν.

Το υπουργείο εντόπισε περιπτώσεις κτιρίων που ενώ έχουν απαλλοτριωθεί εξακολουθούν να είναι μέσα οι παλιοί ιδιοκτήτες. Αλλά και υπάλληλο στον οποίο 30 χρόνια πριν παραχωρήθηκε κτίσμα στην Πλάκα για να μένει, με τη συνταξιοδότησή του ωστόσο λησμόνησε να το επιστρέψει, δίνοντάς το στο παιδί του. Σύγχυση υπάρχει και με πολλά αγροτεμάχια εντός αρχαιολογικών χώρων, με ιδιώτες που τα διεκδικούσαν όπως στην περίπτωση της ακρόπολης του Αρκαδικού Ορχομενού.

Αρχή από τη Βοιωτία

Μην πάμε μακριά: επιτήδειοι ήθελαν ιδιοκτησίες ακόμη και στον Λόφο Φιλοπάππου. Ενώ μνημεία, όπως το αρχαίο θέατρο της Μήλου ήταν καταχωρισμένο ως «αγνώστου ιδιοκτήτη». Κάποιοι άλλοι εμφανίζονται πιο οργανωμένοι εκμεταλλευόμενοι ακόμη και εκτάσεις με μνημεία που βρίσκονται στον κατάλογο της UNESCO. Εντοπίστηκαν όμως και περιπτώσεις εποπτευόμενων φορέων με αρκετή περιουσία την οποία το υπουργείο αγνοεί. Αυτά αντιμετώπισαν οι υπάλληλοι της Διεύθυνσης Απαλλοτριώσεων και Ακίνητης Περιουσίας και βέβαια ο προϊστάμενός της Αντώνης Γιουρούσης, όταν άρχισαν να ασχολούνται με την κατάρτιση του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου. Και είναι όσα σκοπεύουν να διορθώσουν, στα κενά του Εθνικού Κτηματολογίου, συμπληρώνοντας νέα στοιχεία.

Παρότι όμως συνάντησαν τέτοια ακαταστασία, την ίδια στιγμή μάλιστα που το υπουργείο καταβάλλει περίπου 3 εκατ. ευρώ ετησίως σε ενοίκια, η γ.γ. του ΥΠΠΟΤ Λίνα Μενδώνη είναι αισιόδοξη. Γιατί η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για ένα τεράστιο έργο που κάνει δυο χρόνια τώρα το υπουργείο. «Ξεκαθαρίζουμε τι έχει και τι δεν έχει το υπουργείο Πολιτισμού και κυρίως να είναι καταγεγραμμένο».

Η κατάρτιση του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ με 7.232.000 εκατ. ευρώ και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2013. Εκτελείται με αυτεπιστασία, ενώ η πιλοτική εφαρμογή, «γιατί πρέπει να δούμε τη μεθοδολογία που θα εφαρμόσουμε σε αυτό», ξεκινάει με τον νομό Βοιωτίας. Μια περιοχή με προβλήματα κηρύξεων, αλλά και κοντά στην Αθήνα για τους απαραίτητους ελέγχους.

Φορέας υλοποίησης και λειτουργίας του Κτηματολογίου (χωρίζεται σε πέντε υποέργα) είναι η Διεύθυνση Απαλλοτριώσεων και Ακίνητης Περιουσίας με βασικά στηρίγματα τις: Διεύθυνση Εθνικού Αρχείου Μνημείων, Διεύθυνση Τοπογραφήσεων Φωτογραμμετρίας και Κτηματολογίου, Ταμείων Αρχαιολογικών Πόρων, Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων.

Η συλλογή όλου του υλικού σε ένα χρόνο θα δοθεί στον ανάδοχο για να αρχίσει να δημιουργεί τη βάση των δεδομένων, ενώ ως το τέλος του μήνα αναμένεται η έγκριση της διαχειριστικής αρχής. Μελλοντικά το Κτηματολόγιο θα παρέχει μέσω GSI, γεωμετρικές περιγραφές, τεκμηρίωση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, ακινήτων, αρχαιολογικών χώρων, ζωνών. Θα καταγραφεί ακόμη και η νόμιμη ή όχι χρήση των ακινήτων απόκτησης από το Δημόσιο, ενώ αργότερα το σύστημα θα διαθέτει επιπλέον γεωχωρικές πληροφορίες, ακόμη και αποτελέσματα από αρχαιολογικές έρευνες.

Μεγάλη απώλεια εσόδων

Του χρόνου τέτοια εποχή το υπουργείο θα γνωρίζει με λεπτομέρειες τα ποσά που χάνει, ενώ το 2013 θα έχει καθαρή εικόνα για το πώς θα αντιμετωπίσει την κακή διαχείριση. Η απώλεια εσόδων, άλλωστε, τόσα χρόνια είναι μεγάλη. Αν το οικονομικό σκέλος μοιάζει να είναι το πιο αβανταδόρικο στη δουλειά που γίνεται, το πιο ουσιαστικό σημείο της είναι άλλο. «Η καταγραφή και οι σωστές συντεταγμένες που θα μπουν είναι το πιο σημαντικό που γίνεται. Όταν λέμε 18.000 αρχαιολογικοί χώροι με τις ζώνες μαζί, σημαίνει ότι ο πολίτης θα γνωρίζει ανά πάσα στιγμή το χωράφι του σε τι καθεστώς προστασίας είναι, τι όρους δόμησης έχει, ενώ το υπουργείο θα μπορεί να κάνει τις δικές του προτάσεις. Σε μια τεράστια έκταση Α ζώνης π.χ., δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να χτιστεί κάτι, μπορούμε ωστόσο να εξετάσουμε μια σειρά ήπιων χρήσεων. Για παράδειγμα μελισσοκομία στα νησιά, είναι ένα κίνητρο γιατί μεταξύ άλλων θέλουμε να διατηρηθούν παραδοσιακού τύπου καλλιέργειες».