Μία από τις δέκα καλύτερες συλλογές παγκοσµίως βρίσκεται στην καρδιά της Αθήνας, στο Μουσείο Ισλαµικής Τέχνης, για να διηγηθεί αληθινά παραµύθια.

Εντυπωσιακές ξυλόγλυπτες πόρτες που είχαν µετατραπεί σε φέρετρα. Ολοστόλιστες γυάλινες µπάλες που εµπόδιζαν τα ποντίκια να φτάσουν στο λάδι της καντήλας. Ο Αριστοτέλης µε περσικό σαρίκι και πράσινη κάπα συζητεί µε τον Μέγα Αλέξανδρο που φοράει κόκκινη στρατιωτική στολή. Ενας κόσµος άγνωστος, γεµάτος µυστικά κι άρωµα Ανατολής. Για να τον ανακαλύψουµε αρκεί µια βόλτα ώς το Κέντρο της Αθήνας, εκεί όπου βρίσκεται το ατµοσφαιρικό Μουσείο Ισλαµικής Τέχνης, ένα από τα παραρτήµατα του δραστήριου Μουσείου Μπενάκη.

Σε ένα νεοκλασικό κτιριακό συγκρότηµα των αρχών του 20ού αιώνα, µια µόλις ανάσα από το αρχαίο νεκροταφείο του Κεραµεικού και την Αρχαία Αγορά, ένας θησαυρός από 1.500 αντικείµενα (έργα κεραµεικής, µεταλλοτεχνίας, χρυσοχοΐας, υφαντικής, ξυλογλυπτικής, υαλουργίας, ενεπίγραφες επιτύµβιες στήλες και όπλα), από τα 10.00 της συλλογής του Αντώνη Μπενάκη και δωρητών, µάς ξεναγούν στον χώρο και τον χρόνο: από τον 8ο έως τον 20ο αιώνα και σε περιοχές όπως Αίγυπτος, Συρία, Ιράν, Τουρκία, Ισπανία και Ινδία. «Είναι το µοναδικό µουσείο του είδους του στα Βαλκάνια µε µοναδικά αντικείµενα, αλλά και από τα λίγα µουσεία αφιερωµένα αποκλειστικά στην ισλαµική τέχνη. Η δε συλλογή εντάσσεται ανάµεσα στις δέκα καλύτερες του κόσµου. Προσφέρει µια εξαιρετική ευκαιρία στους επισκέπτες να γνωρίσουν έναν πολιτισµό που αναπτύχθηκε τόσο κοντά στην Ελλάδα και να διαπιστώσουν πόσο όµορφη είναι αυτή η τέχνη», εξηγεί στα «ΝΕΑ» η επιµελήτρια της ισλαµικής συλλογής Μίνα Μωραΐτου. Ζητάµε να δούµε αυτά τα µοναδικά εκθέµατα. Και η πρώτη κίνηση είναι να µας δείξουν έναν ορειχάλκινο αστρολάβο. «Είναι το µόνο γνωστό παράδειγµα οικουµενικού αστρολάβου, µια εφεύρεση των µουσουλµάνων αστρονόµων», µας εξηγεί η κ. Μωραΐτου. «Είναι ενυπόγραφος και είναι δηµιουργία του αστρονόµου Αχµαντ ιµπν αλ Σαράτζ, στη Συρία του 1328».

Επόµενη στάση, το κάλυµµα µιας σέλας. Τι µοναδικό µπορεί να έχει; Είναι βελούδινη, άρα προοριζόταν για παρελάσεις, έχει ύψος 186,5 εκ., υφάνθηκε στα τέλη του 16ου αιώνα στην Προύσα και είναι ολόκληρη όπως βγήκε από τον αργαλειό. ∆εν κόπηκε ποτέ. Γι’ αυτό και είναι περιζήτητη στις µεγάλες εκθέσεις του εξωτερικού. «Αλλωστε δεν είναι τυχαίο πως τα υφάσµατα είναι το ισχυρότερο κοµµάτι της συλλογής», επισηµαίνει η επίσης επιµελήτρια της ισλαµικής συλλογής Ροζάννα Μπαλλιάν και µας δείχνει τα πολυτελή ενεπίγραφα υφάσµατα – σύµβολα κοινωνικής θέσης και γοήτρου –, που ονοµάζονταν τιράζ και φέρουν επάνω ονόµατα χαλίφηδων.

Ανατολή χωρίς Μέγα Αλέξανδρο δεν υπάρχει. Γι’ αυτό και ο Μακεδόνας στρατηλάτης πρωταγωνιστεί σε φηµισµένα έργα της περσικής λογοτεχνίας όπως το «Ισκανταρναµέ». Και στα µέσα του 16ου αιώνα οι ιρανοί µικρογράφοι τον απεικονίζουν µε ρούχα της Ανατολής να συνοµιλεί µε τον Αριστοτέλη και άλλους αρχαίους σοφούς.

Στις απαραίτητες στάσεις ένα τρουλωτό οικοδόµηµα από το ανάκτορο του Σελήµ Β΄στην Αδριανούπολη. Όχι ολόκληρο βεβαίως, αλλά καµωµένο από τα περίτεχνα πλακάκια Ιζνίκ – παράγονταν τον 15ο αιώνα στην άλλοτε βυζαντινή Νίκαια – στα οποία κυριαρχεί το µπλε του κοβαλτίου και αραβουργήµατα µε ανθέµια λωτού. Εντυπωσιακή η σύνθεση, αξίζει να την προσέξουµε και για έναν ακόµη λόγο: παντρεύει πλακίδια από το Μουσείο Μπενάκη µε όσα παραχώρησε προσωρινά στην Ελλάδα το Ίδρυµα Γκουλµπενκιάν της Λισαβώνας, αλλά και αντίγραφα από το Μουσείο Βικτωρίας και Aλβέρτου του Λονδίνου.

Αξίζει να αναζητήσετε τα ξυλόγλυπτα θυρόφυλλα του 9ου αιώνα – το ένα µάλιστα ίσως προέρχεται από την αίθουσα θρόνου του παλατιού της Σαµάρας – που βρέθηκαν σε λαξευτό τάφο στην Τικρίτ όπου είχαν µεταφερθεί για την κατασκευή των φερέτρων των επισκόπων Αθανασίου και Ιγνατίου.

Όµως το Μουσείο Ισλαµικής Τέχνης κρύβει κι ένα αρχαίο µυστικό στα σωθικά του. Μια βόλτα ως το υπόγειό του αποκαλύπτει τµήµα του οχυρωµατικού περιβόλου της αρχαίας Αθήνας – σώζεται σε ύψος 5,60 µ. – που χτίστηκε τον 4ο αι. π.Χ. ενόψει του µακεδονικού κινδύνου µπροστά από το τείχος που είχε οικοδοµηθεί επί Θεµιστοκλή το 478 π.Χ.

Την παράσταση κλέβει – µαζί µε την εκπληκτική θέα από την ταράτσα-καφέ προς την Ακρόπολη – ένα ολόκληρο δωµάτιο: η αίθουσα υποδοχής από το σαράι του κεχαγιά χαλίφη – ανώτατου αξιωµατούχου της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας που ζούσε στο Κάιρο τον 17ο αιώνα. Στο κέντρο ένα µικρό σιντριβάνι και στον τοίχο ένας καταρράκτης από τον οποίο ρέει νερό. Ο ήχος του θα ηρεµούσε τον αφέντη και τους καλεσµένους που θα κάθονταν τριγύρω σε µαξιλάρια, πίνοντας καφέ, καπνίζοντας ναργιλέ και ακούγοντας ιστορίες από τους παραµυθάδες της Ανατολής. Χρωµατιστά µάρµαρα στο δάπεδο σχηµατίζουν γεωµετρικά σχέδια – αγαπηµένα των Μαµελούκων. Τα καφασωτά παράθυρα προστατεύουν από τα αδιάκριτα βλέµµατα. Κι ένα µυστικό: στις προεξοχές των καφασωτών έβαζαν κανάτες µε νερό για να διατηρείται δροσερό.