Στο πρόγραμμα Roma Routes (“Οι δρόμοι των Ρομά“), που έχει σαν στόχο την εμβάθυνση στον πολιτισμό μιας από τις πιο παρεξηγημένες κοινωνικές ομάδες, τους Τσιγγάνους, συμμετέχει το Βυζαντινό Μουσείο. Στις 8 Απριλίου, παγκόσμια ημέρα των Ρομά – επίσημο όνομα των γνωστών μας Τσιγγάνων – αλλά και για όλο το καλοκαίρι, διάφορες δράσεις – ημερίδα, εκθέσεις, συναυλίες, προβολές, εργαστήρια – φέρνουν Τσιγγάνους και μη πιο κοντά, με στόχο την απομάκρυνση, όσο είναι δυνατόν, από άγνοιες και προκαταλήψεις αιώνων.
Το Βυζάντιο συνδέεται άρρηκτα με την ιστορική διαδρομή των Ρομά. Κατά τους μελετητές η πρώτη παρουσία πληθυσμών Ρομά σε ευρωπαϊκό έδαφος καταγράφεται στον ελλαδικό χώρο κατά την Βυζαντινή περίοδο (14ο αι, ίσως και νωρίτερα, τον 11ο αι.). Στον ίδιο γεωγραφικό χώρο και την ίδια περίοδο φαίνεται πως δημιουργούνται οι όροι Τσιγγάνοι και Γύφτοι, που έμελλε να χρησιμοποιηθούν ευρύτερα στις ευρωπαϊκές γλώσσες ως προσδιοριστικό των πληθυσμών Ρομά. «Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία αποτέλεσε εκείνον τον οργανωμένο πολυεθνικό πολιτισμικό χώρο που συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στη διαμόρφωση συλλογικής ταυτότητας για τους Ρομά πληθυσμούς που πέρασαν στην Ευρώπη. Και ταυτόχρονα τους έκανε περισσότερο ορατούς στους μη Ρομά, αντιμετωπίζοντάς τους ως μια διακριτή οντότητα», υποστηρίζει ο υπεύθυνος των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του μουσείου Στάθης Γκότσης.
Εκτός από τους παραπάνω ιστορικούς λόγους, η επιλογή του Βυζαντινού Μουσείου να συμμετάσχει στο πρόγραμμα Roma Routes εντάσσεται στη γενικότερη ευαισθησία του να ανιχνεύει τρόπους που θα φέρουν στο μουσείο όλο τον κόσμο. Το είχε αποδείξει και στο παρελθόν με τα εκπαιδευτικά προγράμματα για ομάδες ΑμεΑ, μετανάστες, άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το μουσείο έχει σκοπό να προβάλει την ιστορία και τον πολιτισμό των Ρομά αλλά και να τους δώσει τη δυνατότητα να μπουν σε χώρους που δεν πλησιάζουν. Και μάλιστα όχι μόνο ως επισκέπτες, αλλά και ως συνδιοργανωτές δράσεων. Το Βυζαντινό Μουσείο, πάντως, δεν θέλει μόνο να προσελκύσει μέλη της κοινότητας των Ελλήνων Ρομά, αλλά και να προσφέρει τη δυνατότητα στους υπόλοιπους επισκέπτες να γνωρίσουν πλευρές του πολιτισμού τους αλλά και της σημερινής τους πραγματικότητας. Όπως λέει ο κ. Γκότσης, «θα βοηθήσει να ξεπεραστούν στερεότυπες αντιλήψεις για τους Ρομά και την καταγωγή τους, αλλά και στρεβλές αναγνώσεις του Βυζαντίου που εν πολλοίς συνεχίζει να αντιμετωπίζεται ως μονοσήμαντα “ελληνικό”».
Οι δράσεις ξεκινούν με την ημερίδα «Τσιγγάνοι στο Βυζαντινό Μουσείο. Ιστορικές διαδρομές και σημερινές αναζητήσεις» είναι το θέμα της ημερίδας που θα γίνει στις 8 Απριλίου και περιλαμβάνει από ομιλίες επιστημόνων μέχρι αφιέρωμα στον δεξιοτέχνη κλαρινίστα Γιάννη Βασιλόπουλο. Εκτός από το Βυζαντινό Μουσείο, στο πρόγραμμα Roma Routes συμμετέχουν το Συμβούλιο της Κομητείας του Surrey, το Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πολιτισμού των Γερμανών Σίντι και Ρομά, το Εθνογραφικό Μουσείο της Σλοβενίας και ο Οργανισμός Maramures της Ρουμανίας.
Πηγή: Γ. Συκκά, Καθημερινή, 29/03/11
Ζ.Ξ.
