Έχουμε σκεφτεί ποτέ ότι η Σφίγγα, το κολοσσιαίο άγαλμα-σύμβολο της Αιγύπτου μπορεί να πέσει; Και αυτό λόγω της αλλαγής του κλίματος στη χώρα; Κι όμως, υπάρχει αυτή η πιθανότητα! Καθώς τα επίπεδα υγρασίας αυξάνονται συνέχεια, επηρεάζουν τη στατική του αγάλματος σε σημείο που οι αρχαίοι δημιουργοί του δεν είχαν προβλέψει.
Η παραπάνω περίπτωση εξετάστηκε μαζί με πολλές άλλες στο πρόσφατο τριήμερο συνέδριο γαιοαρχαιολογίας που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στο Κάιρο. Υπό την αιγίδα του Γαλλικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου (IFAO), του Γαλλικού Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (CNRS) και του αιγυπτιακού Ανώτατου Συμβουλίου Αρχαιοτήτων (SCA), 200 αρχαιολόγοι, γεωγράφοι, ιστορικοί, γεωλόγοι και παλαιοντολόγοι από 25 χώρες παρουσίασαν τις εργασίας τους ευελπιστώντας να βρουν τον τρόπο με τον οποίο οι Αιγύπτιοι αντιμετωπίζουν κατά τη διάρκεια των χιλιετιών τις κλιματικές αλλαγές.
Η Αίγυπτος διαθέτει ένα μοναδικό στον κόσμο παράδειγμα ποτάμιου μικροκλίματος, όπου βροχές στο Νότο, εκτός των φυσικών της συνόρων, προκαλούσαν πλημμύρες στον ποταμό Νείλο που τη διασχίζει, με αποτέλεσμα το έδαφός της να γίνεται γόνιμο όχι με βροχή αλλά με τη λάσπη που άφηνε η πλημμύρα. Αποτέλεσμα είναι μια λεπτή λωρίδα γόνιμης γης κατά μήκος του Νείλου, που ανοίγει σε μια τεράστια καλλιεργήσιμη έκταση μόνο Β. του σημερινού Καΐρου, στο Δέλτα του ποταμού. Αλλαγές στη βροχόπτωση στο Νότο ή στη διεύθυνση των ανέμων άλλαζαν άρδην τη ροή του Νείλου και άρα τον γεωφυσικό χάρτη της χώρας. Η κατασκευή του φράγματος του Ασουάν με σκοπό την αύξηση της καλλιεργήσιμης έκτασης της χώρας περιόρισε το φαινόμενο των πλημμυρών και τελικά άλλαξε για πάντα το κλίμα.
Για να καταλάβουμε το πόσο μπορούν έχουν επηρεάσει αυτές οι αλλαγές τη ζωή των ανθρώπων, αρκεί να σκεφτούμε ότι η στενή γόνιμη γη κατά μήκος του Νείλου, το Δέλτα και ορισμένες μεγάλες οάσεις αποτελούσαν πάντα τον χώρο διαβίωσης των Αιγυπτίων, που σήμερα φτάνουν τα 160 εκατομμύρια. Αν προστεθεί το γεγονός ότι η Αίγυπτος ήταν κατεξοχήν γεωργική χώρα – κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο αποτελούσε τον σιτοβολώνα όλης της Μεσογείου – είναι φανερό ότι οι κλιματικές αλλαγές επηρέαζαν και επηρεάζουν σε τεράστιο βαθμό την ίδια την επιβίωση του λαού της χώρας. Ο Νείλος ήταν και είναι ο παράγοντας γέννησης και εξαφάνισης πόλεων, μετατόπισης πληθυσμών και αυξομειώσεων στο επίπεδο ζωής των Αιγυπτίων. Τα παραπάνω έρχονται σε αντίθεση με την έκδηλη αδιαφορία για το περιβάλλον στην Αίγυπτο σήμερα, καθώς οι κάτοικοι αντιμετωπίζουν οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα. Επίσης, η άκρατη προσπάθεια για πλουτισμό με το λιγότερο κόστος – από τον τουρισμό και την εκβιομηχάνιση – λίγα περιθώρια αφήνει για την ανάπτυξη περιβαλλοντικής συνείδησης.
Το πώς οι Αιγύπτιοι επιβίωσαν μετά από κλιματικές αλλαγές στο παρελθόν λοιπόν μπορεί ίσως να «φωτίσει» και τις ενέργειες για το περιβαλλοντικό μέλλον της χώρας. Στα πλαίσια αυτά, στο τριήμερο συνέδριο υπήρξαν άρθρα σχετικά με περιβαλλοντικά φαινόμενα (όπως η «πατίνα της ερήμου» που σχηματίζεται στο έδαφος και επεκτείνεται), απεικονίσεις ακραίων καιρικών φαινομένων στα μνημεία καθώς και θέματα διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Αξίζει να σημειωθεί ότι το θέμα του συνεδρίου θεωρείται πρωτοποριακό για μια χώρα όπου η αρχαιολογία αντιμετωπίζεται «ακαδημαϊκά» και μόνο τα τελευταία χρόνια γίνονται τα πρώτα βήματα «ανοίγματος» του αντικειμένου σε περισσότερο θετικές προσεγγίσεις.
Πηγή: Discovery News, 21/09/10
Ζ.Ξ.
