Τρύπες καλλιτεχνικές, τρύπες χρηστικές ή μεταφορικές, τρύπες με κοινωνικές ή ιστορικές προεκτάσεις, με διαφορετική ερμηνεία και δυναμική η καθεμία αναζητήθηκαν στα μουσεία της Αθήνας προκειμένου να αποδειχθεί το εύρος του θέματος και οι συμβολισμοί του. Είναι το πρώτο άνοιγμα που κάνει το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας στα μουσεία, συνδέοντας δύο διαφορετικούς χώρους και φέρνοντας το κοινό τού ενός στον άλλο κάτω από ένα κοινό θέμα.
Από τις αρχές Οκτωβρίου ως το τέλος Μαΐου του 2011 δεκατέσσερα (ως αυτή τη στιγμή) αθηναϊκά μουσεία συμμετέχουν στο πρόγραμμα με 170 εκθέματά τους. Στις μόνιμες συλλογές των μουσείων αναδεικνύονται έργα τα οποία επισημαίνονται με ένα ειδικό καρτελάκι, όπου αναφέρεται η επιλογή τους για το πρόγραμμα «Τρύπα» και φυσικά τα στοιχεία τους. Εξάλλου στην είσοδο κάθε μουσείου ένα μπάνερ θα αναφέρεται στη συγκεκριμένη δράση ενώ ενημερωτικά φυλλάδια θα παρέχουν στους επισκέπτες όλες τις πληροφορίες και το σκεπτικό της δράσης.

Μουσειακός περίπατος
Σε ολόκληρη την ιστορία της αρχαίας ελληνικής τέχνης και μαζί την καθημερινή ζωή του ανθρώπου, τη σχέση του με το θείο, τον δημόσιο βίο του, τα επιτεύγματά του, όπως παρουσιάζονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, ο ρόλος της οπής είναι πάντα ουσιαστικός. Κύμβαλα, χάλκινες σόλες σανδαλιών με οπές στην περιφέρεια, πελέκεις, ψήφοι δικαστηρίου, ειδώλια, αγγεία, υδρορροές-λεοντοκεφαλές, αγάλματα (ακόμη και οι τρύπες εργασίας του γλύπτη σε ένα ημιτελές έργο), μυστηριώδεις τρύπες σε τελετουργικές μάσκες, αβγά στρουθοκαμήλου, χρυσό δακτυλιόσχημο περίαπτο (4η χιλιετία π.Χ.) με οπή στη θέση του σώματος.
Και ανάμεσα στα απρόσμενα: πήλινα ομοιώματα υποδημάτων (ρυτά αγγεία), με οπή στη σόλα (14ος αιώνας π.Χ.), ένα μαρμάρινο κυκλαδικό ειδώλιο με βιολόσχημο σώμα που όταν έσπασε τού άνοιξαν δύο διαμπερείς τρύπες στον λαιμό για να συνδεθούν τα θραύσματα με μεταλλικό σύνδεσμο (Κίμωλος 3η χιλιετία π.Χ.), ένα λίθινο ρυτό (αγγείο) με ανάγλυφη παράσταση θαλάσσιου τοπίου και διάτρητο πυθμένα (έτρεχε άραγε θαλασσινό νερό;) από τις Μυκήνες του 15ου αιώνα π.Χ.

Μια χάλκινη δικαστική ψήφος με την επιγραφή ΨΗΦΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑ (διάτρητη, αν ο κατηγορούμενος ήταν ένοχος), μια πήλινη κλεψύδρα αλλά και ένα παιδικό κάθισμα με οπή στο κέντρο του από το Μουσείο Αρχαίας Αγοράς έχουν την ίδια συνισταμένη. Στο Μουσείο του Κεραμεικού εξάλλου επισημαίνονται ο τροχός από ένα αμάξι- παιδικό παιχνίδι, ένα πήλινο θήλαστρο, ένα λυχνάρι, σφηκωτήρες για τα μαλλιά, όλα αρχαία ευρήματα από τους τάφους.

Εύκολα εντοπίζει ο επισκέπτης του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης τον ρόλο της οπής στον προϊστορικό κόσμο ως την προσφορότερη λύση σε πρακτικά προβλήματα των ανθρώπων αυτής της εποχής: το βιολόσχημο ειδώλιο, ένας μπρούντζινος σφυροπέλεκυς, ένα αδράχτι, αμφορίσκοι αλλά και κοσμήματα όπως σκουλαρίκια, περόνες, περιδέραια βασίζονται ή υποκρύπτουν την έννοια της τρύπας. Και στο Μουσείο Μπενάκη αρχαίοι λίθινοι πελέκεις, θήλαστρα, κοσμήματα, ένα χάλκινο πολυκάντηλο, τηνιακοί φεγγίτες, κεραμικά από το Τσανάκ Καλέ, ένας ξυλόγλυπτος επτανησιακός επιτάφιος, κυκλαδίτικα κεντήματα «φιλτιρέ».

Κατάνυξη και εσωτερικότητα στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο με την Τράπεζα μαρτύρων (4ος αιώνας μ.Χ.) όπου υπάρχουν πέντε αβαθείς κοιλότητες επάνω στις οποίες είναι χαραγμένες επιγραφές με ονόματα μαρτύρων. Ακόμη, η επιτύμβια πλάκα του Επισκόπου Αθηνών Κληματίου (5ος αιώνας μ.Χ.) που κάλυπτε τον τάφο του μπροστά από το ιερό βήμα της εκκλησίας με μια οπή στο κέντρο της που προοριζόταν για την έκχυση προσφορών.

Στην «Ταφή» του Ελ Γκρέκο, στο «Φίλημα» του Λύτρα, στο «Σκλαβοπάζαρο» του Γύζη, στο «Σκοπευτήριο» του Γκίκα (όπου γίνεται η σύνδεση των προσφυγικών με τις τρύπες από σφαίρες) θα αναζητήσει μεταξύ άλλων ο επισκέπτης της Εθνικής Πινακοθήκης τη σύνδεση της μεγάλης ζωγραφικής με διαχρονικές έννοιες.

Στα υπόγεια του Ισλαμικού Μουσείου μια τρύπα στο πάτωμα περνάει τον επισκέπτη σε έναν άλλο χρόνο: Γιατί εκεί βρίσκονται τα κατάλοιπα του αρχαίου τείχους της Αθήνας, μάρτυρες της ιστορίας της πόλης.

Στις προθήκες του οι επισημάνσεις είναι πολλές. Ανάμεσά τους η κλειδαρότρυπα από μια πόρτα στο Ιράκ που χρησιμοποιήθηκε για τάφο (το άλλο μισό της βρίσκεται στο Λούβρο), ένα διάτρητο θυμιατό σε σχήμα μπάλας, λυχνάρια σε μορφή ζώων, κηροπήγια, ένας αιγυπτιακός καθρέφτης.

Η φλογέρα, ο ζουρνάς, το νταούλι, ο μπαγλαμάς, οι λύρες, η κιθάρα δεν θα λειτουργούσαν χωρίς την ύπαρξη μιας μικρής ή μεγάλης οπής στο σώμα τους ενώ το κουκούτσι, η μπουρού και το κέρατο με τη διάνοιξη μιας τρύπας μετατρέπονται σε μουσικά όργανα. Όλα από το Μουσείο Λαϊκών Μουσικών Οργάνων Φοίβου Ανωγειανάκη.

Πιστόλες και καριοφίλια, εμπροσθογεμή τυφέκια και τυφέκια πολυτελείας, κασετίνες και όπλα ταξιδίου, περίστροφα του 19ου αιώνα, καραμπίνες αλλά και κανόνια από το Πολεμικό Μουσείο, ένα κοινό (πέραν του σκοπού τους) έχουν: την απειλητική μέχρι θανάτου, μαύρη οπή της κάννης τους.

Το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο θα διοργανώσει σε συνεργασία με το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας επισκέψεις παιδιών της σχολικής και προσχολικής ηλικίας στα μουσεία όπου θα μάθουν για την έννοια της τρύπας, θα ζωγραφίσουν, θα φτιάξουν ιστορίες, σενάρια αλλά και ταινίες! Με αμφίδρομα εκθέματα, εξάλλου, που προσκαλούν τους νέους να γίνουν μέλη ενός αρχαίου δικαστικού σώματος και μάλιστα να εκδώσουν ετυμηγορία συμμετέχει το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού στο πρόγραμμα. Τα παιδιά καλούνται επίσης να κάνουν ένα ταξίδι στον κόσμο των αρχών ελληνικών Μαθηματικών με στοιχεία αναφοράς τον άβακα, τους αριθμούς αλλά και τη μουσική. Από τον υδραυλικό τηλέγραφο του Αινεία του Τακτικού που κατασκευάστηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. στο ηχητικόν κέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και στα Ωρολόγια του Λέοντος του Σοφού τον 9ο αιώνα μ.Χ. και από εκεί κατευθείαν στην τηλεγραφία και στην τηλεφωνία του 19ου αιώνα το Μουσείο Τηλεπικοινωνιών ΟΤΕ καταθέτει τη δική του συμβολή. Και τέλος «Το ανοιχτό τραύμα του 20ού αιώνα». Είναι η επισήμανση που θα βρίσκεται στις προθήκες του Εβραϊκού Μουσείου, όπου εκτίθενται αντικείμενα ελλήνων εβραίων από τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως.

Στον μουσειακό περίπατο παίρνουν μέρος τα μουσεία: Εθνικό Αρχαιολογικό, Αρχαίας Αγοράς, Κεραμεικού, Κυκλαδικής Τέχνης, Μπενάκη, Βυζαντινό και Χριστιανικό, Εθνική Πινακοθήκη, Ισλαμικό, Λαϊκών Μουσικών Οργάνων, Πολεμικό, Ελληνικό Παιδικό, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού,Τηλεπικοινωνιών, Εβραϊκό.

Πηγή: Το Βήμα, Μ. Θερμού, 5/9/10