«Κρατήρας της έριδος». Έτσι θα πρέπει να αποκαλείται πλέον το περίφημο χάλκινο αγγείο του 4ου αιώνα π.Χ. με την ασημένια διακόσμηση, το οποίο αφού επαναπατρίστηκε προ δύο ετών από τις ΗΠΑ, όπου είχε φθάσει μέσω των διεθνών κυκλωμάτων αρχαιοκαπηλίας, διεκδικείται τώρα από δύο ελληνικά μουσεία: το Εθνικό Αρχαιολογικό και το Αρχαιολογικό Θεσσαλονίκης.
Πού να εκτεθεί λοιπόν ο κρατήρας; Στην Αθήνα ή στη Θεσσαλονίκη; Στην Αθήνα, αποφάνθηκε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο προχθές το βράδυ δίνοντας πόντους στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Δεδομένου όμως ότι αυτοί οι «πόντοι»-ψήφοι είναι στην πραγματικότητα μόνο ένας, αφού η ψηφοφορία μεταξύ των μελών του ΚΑΣ κατέληξε στην ισχνή πλειοψηφία των οκτώ έναντι επτά, η συζήτηση και διεκδίκηση- συνεχίζεται με ένταση και πάθος.
Πέραν αυτού τίθενται και γενικότερα ζητήματα ως προς τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας: είναι το πρόβλημα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου που στερείται αρχαίων αντικειμένων από τη Μακεδονία. Και ακόμη το πρόβλημα της τροφοδότησης των μουσείων με νέα αρχαιολογικά ευρήματα. Στην πρώτη περίπτωση, πόσο «εθνικό» μπορεί να είναι ένα μουσείο όταν του λείπει η μισή Ελλάδα; Γιατί, σύμφωνα με τα αρχαιολογικά εκθέματα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, η Ελλάδα σταματά στον Θεσσαλικό κάμπο. Η υπόλοιπη δεν έχει…απελευθερωθεί ακόμη! Τοπικισμοί και σκοπιμότητες μικροπολιτικές (και πολιτικές) έχουν βάλει εμπόδια μάλιστα στην ανακίνηση αυτού του ζητήματος, το οποίο πρέπει επιτέλους να επιλυθεί σοβαρά και υπεύθυνα προς όφελος και των… δύο Ελλάδων.
Αλλά και η πάγια τακτική των Εφορειών Αρχαιοτήτων να κρατούν τα αρχαιολογικά ευρήματα των ανασκαφών στις αποθήκες τους αντί να τα παραχωρούν προς έκθεση στα κατά τόπους μουσεία αποτελεί ένα σοβαρό έλλειμμα διαχείρισης. Ποιος και πώς θα πείσει αυτές τις υπηρεσίες να λειτουργήσουν με σύγχρονο τρόπο; Και πώς θα ανανεώνονται και θα εμπλουτίζονται τα μουσεία όταν αυτή η πρακτική γίνεται καθεστώς; Ώσπου να αποφασίσει κάποιος να τα αλλάξει όλα, φως δεν φαίνεται στον ορίζοντα.
Όσον αφορά τον κρατήρα πάντως υπενθυμίζεται ότι είχε εντοπιστεί στη συλλογή της μεγάλης- πλην αμφιλεγόμενης- αμερικανίδας συλλέκτριας Σέλμπι Γουάιτ, όταν εκτέθηκε μαζί με άλλες ελληνικές και ρωμαϊκές αρχαιότητες που κατείχε η ίδια. Έτσι, μαζί με τον κρατήρα, η Ελλάδα διεκδίκησε επιτυχώς και το τμήμα μιας μαρμάρινης επιτύμβιας στήλης με δύο μορφές- ενός ώριμου άνδρα πολεμάρχου και ενός εφήβου (410 – 400 π.Χ.)- το άλλο κομμάτι της οποίας βρέθηκε στο Πόρτο Ράφτη, με αποτέλεσμα σήμερα να εκτίθεται αυτούσια στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνος. Η αλήθεια μάλιστα είναι πως όταν οι δύο αρχαιότητες παρουσιάστηκαν στο κοινό η δήλωση του τότε υπουργού Πολιτισμού Μιχάλη Λιάπη ήταν ότι θα εκτεθούν στους τόπους όπου ανήκουν.
Ο κρατήρας πάντως έχει εκτεθεί ήδη στην έκθεση «Νόστος» στο Μουσείο Ακρόπολης μαζί με άλλα αρχαία επαναπατρισμένα στην Ελλάδα και πολύ περισσότερα που είχαν επιστραφεί στην Ιταλία.
Κλάδος αμπέλου
Βασικό επιχείρημα της ελληνικής πλευράς προκειμένου να αποδειχθεί η καταγωγή του κρατήρα υπήρξε ένα πανομοιότυπο εύρημα από τον αρχαιολόγο κ. Μάνθο Μπέσιο το 1986 σε αρχαία νεκρόπολη πλησίον της Σεβαστής Πιερίας. «Οι ανάλογες με τον κρατήρα αρχαιολογικές μαρτυρίες δεν αφήνουν περιθώριο σφάλματος και συνηγορούν στο ότι ο χάλκινος κρατήρας στη συλλογή Σέλμπι Γουάιτ κατασκευάστηκε τον 4ο αι. π.Χ. σε εργαστήριο της Μακεδονίας και μάλιστα της Πιερίας» ανέφεραν ο ίδιος και οι επίσης αρχαιολόγοι κυρίες Αγγελική Κοτταρίδη και Ρόζα Προσκυνητοπούλου στο πόρισμά τους. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του αγγείου είναι ο ένθετος αργυρός κλάδος αμπέλου που κοσμεί το σώμα του. Αντίστοιχο εμφανίζεται μόνο στον περίφημο μπρούτζινο καλυκωτό κρατήρα του Δερβενίου. Οι κλάδοι μάλιστα φαίνεται ότι έγιναν στις ίδιες μήτρες.
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΔΥΟ «ΑΝΤΙΔΙΚΩΝ»
ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ: «Δεν έχουμε μακεδονικές αρχαιότητες.»
«Το μεγαλύτερο μουσείο της χώρας στερείται παντελώς αρχαιοτήτων της μακεδονικής τέχνης. Μόλις πριν από έναν χρόνο παραχωρήθηκαν στο μουσείο 21 αντικείμενα, τα οποία όμως δεν είναι καλής ποιότητας. Όλα προέρχονται από Εφορείες αρχαιοτήτων της Μακεδονίας, ενώ ειδικά το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης δεν έδωσε τίποτε. Επιπλέον, στο συγκεκριμένο μουσείο εκτίθεται ήδη ένα πανομοιότυπο έργο. Το ΕΑΜ ζητεί τον έναν ή τον άλλον κρατήρα».
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ: «Προέρχεται από περιοχή της Μακεδονίας»
«Ο κρατήρας προέρχεται από τη Σεβαστή Πιερίας, περιοχή δηλαδή της Μακεδονίας, άρα θα πρέπει να εκτίθεται στο Μουσείο της Θεσσαλονίκης. Ο κρατήρας που υπάρχει τώρα στο μουσείο δεν του ανήκει, αλλά προέρχεται από την ΚΖ΄ Εφορεία. Επιπλέον δεν έχει ληφθεί μέριμνα ώστε το μουσείο να τροφοδοτείται με νέα αντικείμενα μέσω των ανασκαφών των Εφορειών Αρχαιοτήτων».
Πηγή: Το Βήμα, Μ. Θερμού, 15/7/10
