Τη χρήση περίτεχνων εργαλείων, που ήταν ανάλογα με τα σημερινά, από τους Έλληνες γιατρούς πριν από 2.500 χρόνια, φωτίζει η αρχαιολόγος Μαρία Σούτου
Σήμερα μπορεί να έχει πρώτη θέση στο χειρουργείο, αλλά πριν από 2.500 χρόνια δεν είχε μόνο ιατρικό ρόλο. Βοηθούσε και τις γυναίκες στην Περσία να αφαιρούν τη μαστίχα που χρησιμοποιούσαν στα βλέφαρα- ως αρχαία μάσκαρα! Ο λόγος για μια μεταλλική λαβίδα. Ακόμη, μια ψαλίδα σήμερα μπορεί να έχει οδοντιατρική χρήση, αλλά στην αρχαιότητα βοηθούσε στην προσθετική χαμένων μελών.
Φως στην ιστορία των ιατρικών εργαλείων της αρχαιότητας- μια ενδιαφέρουσα συλλογή διαθέτει το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά- ρίχνει τώρα η αρχαιολόγος Μαρία Σούτου, που έδωσε διάλεξη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Και αποκαλύπτει πως τα ιατρικά εργαλεία έχουν τη δική τους ιστορία, που φτάνει έως τα ομηρικά έπη. «Οι Έλληνες ιατροί, και ιδιαιτέρως την Ελληνιστική Εποχή, είναι τολμηροί επειδή κατέχουν ανατομικές γνώσεις», επισημαίνει η κ. Σούτου. «Για πρώτη φορά η γνώση αυτή μεταφέρεται στον αριθμό των ιατρικών εργαλείων σε αντιστοιχία με τις διαφαινόμενες ειδικότητες. Η τυπολογία των αρχαίων ιατρικών εργαλείων είναι απόλυτα συγκρίσιμη με τα σημερινά. Από τα ευρήματα γνωρίζουμε, μάλιστα, ότι τα ιατρικά εργαλεία είναι κατ΄ εξοχήν από μέταλλο- δηλαδή χαλκό ή ορείχαλκο- ενώ σε εργαλεία που απαιτούσαν ευκαμψία, όπως οι καθετήρες, το προτιμούμενο υλικό ήταν ο μόλυβδος. Όσον αφορά τις φαρμακοθήκες, πιθανώς ήταν από ξύλο, ελεφαντοστούν ή και γυαλί. Και η ταξινόμηση των εργαλείων είναι βασικό καθήκον του ιατρού. Δεν είναι τυχαίο που ο Ιπποκράτης δίνει οδηγίες για την τάξη της εργαλειοθήκης- απαραίτητη για την άμεση ιατρική επέμβαση», προσθέτει η αρχαιολόγος.
Πέρα από τα εργαλεία, απαραίτητα βοηθήματα για έναν γιατρό ήταν τα φυτά (ροδιά, σχίνος, κρόκος) που παρείχε απλόχερα η φύση, η οποία ουκ ολίγες φορές έδινε μαθήματα ιατρικής επιστήμης.
Ο Γαληνός (2ος αι. μ.Χ.), για παράδειγμα, αναφέρει ότι μια τυφλή από καταρράκτη κατσίκα έξυνε τον πάσχοντα οφθαλμό της σε αγκάθι σχίνου και ύστερα από λίγο μπορούσε να κινηθεί με άνεση. Δηλαδή καταβύθισε τον φακό, οι φωτεινές ακτίνες πέρασαν στον αμφιβληστροειδή και έτσι αποκαταστάθηκε η όρασή της!
Πέρα από την πραγματικότητα όμως ο μύθος θέλει ως πρώτο δάσκαλο της Ιατρικής τον Απόλλωνα και ως γιο του, τον θεό της Ιατρικής, Ασκληπιό, ο οποίος γεννήθηκε με απολλώνεια τομή, τη γνωστή μας καισαρική. Ο Ασκληπιός μάλιστα θανατώθηκε από τον Δία, όταν ο Άδης έκανε παράπονα πως λόγω του Ασκληπιού είχε μειωθεί ο αριθμός των νεκρών στον Άδη.
Ομηρικές… απολυμάνσεις
Πόσο πίσω όμως πηγαίνει η ιστορία της Ιατρικής; «Ο Όμηρος είναι βέβαιο πως δεν στερείται ιατρικής κατάρτισης, καθώς όχι μόνο χρησιμοποιεί τον όρο “ιατρός”, αλλά και επειδή παρέχει πλήθος ιατρικών πληροφοριών», επισημαίνει η Μαρία Σούτου. Στην Οδύσσεια, το ανάκτορο της Ιθάκης απολυμαίνεται μετά τον φόνο των μνηστήρων, ενώ η Αφροδίτη συμβουλεύει τον Αχιλλέα να δέσει το τραύμα του με φυτό που εν συνεχεία ονομάστηκε αχίλλειον και είναι αποτελεσματικό για τις πληγές από ατσάλι. «Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως σύμφωνα με τον Γεράσιμο Ρηγάτο καταγράφονται περίπου 700 ομηρικές λέξεις στη σύγχρονη ιατρική ορολογία».
Πηγή: Τα Νέα, Μ. Αδαμοπούλου, 24/4/10
