Χειρ ποιανού, άραγε, γραφέως εποίησε αυτή την αρχαία επιγραφή; Το ερώτημα αυτό, που απασχολεί χρόνια τους αρχαιολόγους, όχι τόσο για να ταυτίσουν τα έργα με τον δημιουργό τους όσο για να χρονολογήσουν με ακρίβεια μια αρχαία επιγραφή, φαίνεται πως έχει τώρα απάντηση.
Γραφέας της αρχαϊκής εποχής, που εκτίθεται στο Μουσείο της Ακρόπολης Με μαθηματικές μεθόδους και την πιο προηγμένη απεικονιστική τεχνολογία ο καθηγητής της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ Κωνσταντίνος Παπαοδυσσεύς και οι συνεργάτες του Π. Ρουσόπουλος, Μ. Παναγόπουλος και Δ. Αραμπατζής αναγνώρισαν εννέα διαφορετικούς γραφικούς χαρακτήρες σε 32 αθηναϊκές επιγραφές κλασικής περιόδου, που τους διέθεσε για έρευνα από τις αποθήκες της Στοάς Αττάλου και το Επιγραφικό Μουσείο ο Αμερικανός αρχαιολόγος-επιγραφολόγος, τέως διευθυντής της Αμερικάνικης Σχολής Κλασικών Σπουδών και νυν ερευνητής του Ινστιτούτου του Πρίνστον, Στίβεν Τρέισι.
Αυτό σημαίνει ότι έχουμε ήδη εντοπίσει εννέα ανώνυμους τεχνίτες-καλλιτέχνες. Μπορούμε να τους φανταστούμε καθισμένους σε ένα σκαμνί να σκαλίζουν πάνω σε μαρμάρινη πλάκα τη μεγαλογράμματη επιγραφή που τους παραγγέλθηκε προκειμένου να αναρτηθεί σε κάποιο δημόσιο χώρο. Μέχρι τώρα η ομάδα Παπαοδυσσέως χρειαζόταν τουλάχιστον 5-6 γράμματα ανά επιγραφή για να αναγνωρίσει το χέρι του γραφέα. Τώρα, με την εξέλιξη της μεθόδου, τους αρκούν 2-3 γράμματα. Με δεδομένο ότι συνήθως σώζονται θραύσματα επιγραφών, η αναγνώριση του γραφικού χαρακτήρα συμβάλλει και στην ταύτιση των θραυσμάτων σε μία ή περισσότερες επιγραφές.
«Η καλύτερη αξιοποίηση των πληροφοριών των επιγραφών γίνεται μέσω της κατάταξής τους με βάση τη χρονολογία χάραξής τους, καθώς επίσης και του ποιος γραφέας έχει χαράξει καθεμιά εξ αυτών», λένε οι ερευνητές. Μέχρι σήμερα «οι πιο συνηθισμένοι τρόποι κατάταξης είναι οι συγκριτικές χρονολογήσεις, το “ένστικτο” και η εν γένει εμπειρία των αρχαιολόγων. Οι τρόποι αυτοί προσφέρουν αποτελέσματα, κανείς όμως δεν δίνει με συνέπεια αντικειμενικά και αδιαμφισβήτητα συμπεράσματα. Επομένως είναι ιδιαιτέρως σημαντική η εξεύρεση μαθηματικοποιημένων κριτηρίων με τελικό στόχο τη με αντικειμενικό τρόπο κατάταξη και ομαδοποίηση επιγραφών ανά χρονολογική περίοδο καθώς και ανά χαράκτη».
Η μεθοδολογία αυτόματης αναγνώρισης χαρακτών περιλαμβάνει ψηφιακή φωτογράφηση των επιγραφών με μηχανή πολύ υψηλής ανάλυσης, της τάξης των 300-400 εικονοστοιχείων (pixels) ανά εκατοστό, δεδομένου ότι το μέγεθος των γραμμάτων κυμαίνεται από 6 έως 15 χιλιοστά. Εν συνεχεία, με ένα υποσύστημα του υπολογιστή πραγματοποιήθηκε κατάτμηση των εικόνων και ελήφθη η εκδοχή κάθε γράμματος σε δυαδική (ασπρόμαυρη) εικόνα. Από την ασπρόμαυρη φωτογραφία κάθε γράμματος εξήχθη αυτόματα το περίγραμμά του. Ακολούθως, επί του περιγράμματος εντοπίστηκαν τα «κρίσιμα σημεία», που δείχνουν και τον ιδιαίτερο γραφικό χαρακτήρα καθενός. Οι ερευνητές αποδέχονταν ότι είναι το ίδιο χέρι γραφέα μόνο αν η ταυτοποίηση ήταν μεγαλύτερη από 99,9%. Αλλιώς, θεωρούσαν ότι ανήκει σε άλλον.
Η μελέτη χρηματοδοτήθηκε από το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση μαζί με άλλες 14 επιστημονικές έρευνες, τα αποτελέσματα των οποίων παρουσιάζονται σήμερα στις 5 μ.μ. στο κτήριο «Παλλάς Αθηνά» στην Κηφισιά. Οι καλεσμένοι θα έχουν την ευκαιρία να περιηγηθούν την έκθεση που έχει στηθεί με τα αποτελέσματα των μελετών και να συζητήσουν με τα μέλη των ομάδων. Το Ίδρυμα Λάτση επιβραβεύει ουσιαστικά σοβαρές επιστημονικές προσπάθειες, τις οποίες αδυνατεί το κράτος να χρηματοδοτήσει. Στο πρόγραμμα του 2009 επέλεξε να εντάξει 15 μελέτες.
Πηγή: Ελευθεροτυπία, Ν. Κοντράρου-Ρασσιά, 8/4/10
http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes&id=149170
