«Αναζητούμε το δέντρο και χάνουμε το δάσος». Έτσι συμπυκνώνεται παροιμιακά το πρόβλημα που διέπει τη μελέτη της ιστορίας και της αρχαιολογίας σήμερα. Η διαίρεση σε τομείς και ειδικεύσεις – ανάλογα με χρονικά και πολιτισμικά πλαίσια, τον τύπο του υλικού και τη μεθοδολογία της έρευνας – προσφέρει μεγαλύτερη λεπτομέρεια στην επιστημονική καταγραφή καταστάσεων και γεγονότων αλλά αφαιρεί από τους επιστήμονες την ικανότητα και τη δυνατότητα σύνθεσης όλων αυτών των πληροφοριών για την επίτευξη του στόχου των ιστορικών επιστημών: την διαχρονική κατανόηση της ανθρώπινης σκέψης και τον τρόπο που εκείνη οδήγησε τόσο στην πολιτιστική έκφραση όσο και στα ιστορικά γεγονότα.
Η προβληματική αυτή παρoυσιάστηκε πρόσφατα σε σχόλιο της βρετανικής εφημερίδας Guardian, όπου ταυτόχρονα έγινε λόγος για τους επιστήμονες που, σε αυτό το πλαίσιο της ειδίκευσης, έκαναν τη διαφορά αποκρυπτογραφώντας τον ανθρώπινο νου με το σωστό συνδυασμό υλικών μαρτυριών και επιστημονικής σκέψης.
Πιο πρόσφατο παράδειγμα εκείνο του διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου Neil MacGregor, o οποίος αναλύει 100 αντικείμενα σε ισάριθμα εκπαιδευτικά προγράμματα της σειράς του Radio 4 «Making Us Human», που εκπέμπεται αυτήν την εποχή, για να αποκαλύψει και να εξηγήσει ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας μέχρι σήμερα. Το ιδιότυπο – και συχνά παρεξηγημένο – τόλμημα του MacGregor αποτελεί την τελευταία από μια σειρά παρόμοιες προσπάθειες με εμπνευστές διανοητές και αποδέκτη το ευρύ κοινό. «Πρόγονοι» της σειράς αποτελούν η τηλεοπτική σειρά ντοκιμαντέρ «Kenneth Clark’s Civilization» αλλά και οι γραπτές «παγκόσμιες ιστορίες» των H.G. Wells (The Outline of History, 1919), J.M. Roberts και Arnold J. Toynbee (Α Study of History, 1934-1961). Αξεπέραστος στον τομέα αυτόν παραμένει ο E.H. Gombrich (A Little History of the World, 1935) ο οποίος πέτυχε να εξηγήσει την επιρροή του Κομφούκιου στην καθημερινή συμπεριφορά και τη σημασία της τυπογραφίας στη Μεταρρύθμιση. Και όλα αυτά, με αποδέκτες παιδιά!
Κοινό όμως στοιχείο σε όλες αυτές τις προσπάθειες είναι η επιτυχία να αναδειχθεί η σκέψη ότι η ιστορία είναι προϊόν ανθρώπων που ζουν σε διαφορετικές συνθήκες αλλά,πέρα από αυτό, δεν είναι οι ίδιοι τόσο διαφορετικοί.
Πηγή: The Guardian, 25/01/10
Ζ.Ξ.
