Το απώτατο παρελθόν της Γηραιάς Ηπείρου βγαίνει από την αφάνεια χιλιετιών. Σύμφωνα με την έκθεση «Ο χαμένος κόσμος της Ευρώπης» («Τhe Lost World of Εurope») η οποία άνοιξε τις πύλες της για το κοινό στο Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Αρχαίου Κόσμου του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, στην Κεντρική Ευρώπη ήκμασαν, μεταξύ 5000 και 3500 π.Χ., νεολιθικοί οικισμοί άρτιας πολιτικοκοινωνικής οργάνωσης και υψηλής καλλιτεχνικής ποιότητας, λίκνο των μεταγενέστερων ευρωπαϊκών πολιτισμών.
Η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 25 Απριλίου 2010 και περιλαμβάνει για πρώτη φορά 250 αντικείμενα συγκεντρωμένα από διάφορα μουσεία της Βουλγαρίας, της Μολδαβίας και της Ρουμανίας. Ρίχνει τα φώτα της σε μια ευρύτερη περιοχή με κοιλάδες γύρω από τον ποταμό Δούναβη και τη Βόρεια Βαλκανική. Πιστεύεται ότι οι άνθρωποι που ζούσαν εκεί οργανωμένοι σε μεγάλους οικισμούς είχαν αναπτύξει μια ιδιαίτερα εξελιγμένη καλλιτεχνία, μια αξιόλογη, για την εποχή, τεχνολογία, έντονες εμπορικές συναλλαγές προς και από το Αιγαίο Πέλαγος, καθώς και τυποποιημένα ταφικά έθιμα ανάλογα με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους. Ο πολιτισμός του Κουκουτένι, μιας περιοχής στη σημερινή Ρουμανία, έχει να επιδείξει εξαιρετικά δείγματα ζωγραφισμένης κεραμικής τέχνης, τα οποία πολλοί αρχαιολόγοι θεωρούν ως τα πρώτα αριστουργήματα της ευρωπαϊκής προϊστορικής κεραμικής. Οι ειδικοί έχουν βάσιμες ενδείξεις ότι το Κουκουτένι αποτελούσε, στην περίοδο της ακμής του, δηλαδή γύρω στο 4500 π.Χ., τη μεγαλύτερη πόλη της Νεολιθικής Ευρώπης, με τουλάχιστον 2.000 κτίρια και πληθυσμό άνω των 10.000 κατοίκων! Ανάμεσα στα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα συμπεριλαμβάνονται ειδώλια γυναικείων θεοτήτων από τερακότα, δείγμα του υψηλού θρησκευτικού και πνευματικού ρόλου που έπαιζε η γυναίκα στους πολιτισμούς αυτούς.
«Πολλοί αρχαιολόγοιως σήμερα αγνοούσαν την ύπαρξη αυτών των πολιτισμών» τονίζει ο διευθυντής του ινστιτούτου Ρότζερ Μπέιγκναλ, χαρακτηρίζοντας τα κεραμικά ευρήματα των περιοχών αυτών «ανώτερα των αντίστοιχων αιγυπτιακών της ίδιας περιόδου». Ο Ντέιβιντ Αντονι, επιμελητής της έκθεσης, παραδέχεται ότι «οι περιοχές αυτές, γύρω στο 4500 π.Χ., ήταν ανάμεσα στις τεχνολογικά και καλλιτεχνικά πιο προηγμένες του γνωστού τότε κόσμου, δείχνοντας τα πρώτα σημαντικά σημάδια ενός σπουδαίου πολιτισμού στις απαρχές του».
Στη Βάρνα της Βουλγαρίας, στα παράλια του Ευξείνου Πόντου, βρέθηκε ένα νεολιθικό νεκροταφείο με τη μεγαλύτερη και παλαιότερη συλλογή χρυσών κτερισμάτων στον κόσμο, όπως υποστηρίζει ο Βλαντίμιρ Σλάβτσεβ, επιμελητής στο Μουσείο Ιστορίας της πόλης. Περισσότερα από 3.000 χρυσά κτερίσματα βρέθηκαν στους συνολικά 62 τάφους που αποκάλυψαν οι αρχαιολόγοι, μαζί με όπλα, χάλκινα αντικείμενα και κοσμήματα φτιαγμένα από αιγιακά κοχύλια του είδους Spondylous, δείγμα των εμπορικών σχέσεων της περιοχής με τον σημερινό ελλαδικό χώρο. Και όλα αυτά χωρίς οι επιστήμονες να έχουν βρει μέχρι στιγμής δείγματα ενός συστήματος γραφής, γεγονός αξιοσημείωτο για έναν πολιτισμό με τόσο υψηλό επίπεδο εμπορικών και κοινωνικών σχέσεων.
Τι ρόλο έπαιξαν οι μετανάστες
Ένα σοβαρό ερώτημα το οποίο ανακύπτει από την έκθεση της Νέας Υόρκης είναι το πώς έφθασαν ως τις κοιλάδες του Δούναβη και τα Βορειοανατολικά Βαλκάνια οι πληθυσμοί που ξεκίνησαν από τον μεσογειακό Νότο και το Αιγαίο. Ορισμένοι αρχαιολόγοι υποστηρίζουν ότι μεταναστευτικοί πληθυσμοί, κουβαλώντας στάρι, κριθάρι και οικόσιτα ζώα, ξεκίνησαν, γύρω στο 6200 π.Χ., από τον αιγιακό χώρο για να εγκαταστήσουν εμπορικές αποικίες στα παράλια του σημερινού Ευξείνου Πόντου. Και μάλιστα χωρίς να διατηρήσουν την παραμικρή εξάρτηση από τις μητροπόλεις τους. Αν όντως συμβαίνει κάτι τέτοιο, τότε οι απαρχές των προελλαδικών πολιτισμών ενδέχεται να «μετακινούνται» κάπου 2.000 χρόνια πιο πίσω σε σχέση με αυτό που πιστεύαμε ως τώρα.
Πηγή: Το Βήμα, 3/12/09
