Ο εκατόμπεδος ναός με τον αρχαϊκό γλυπτό διάκοσμο στα αετώματα, που αποκαλύπτεται τα τελευταία χρόνια στους πρόποδες του Παναχαϊκού όρους, στην Τραπεζά (8 χλμ. από το Αίγιο), ανήκει πιθανότατα στην πόλη Ρύπες, τη μητρόπολη του Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας.
Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει έπειτα από μελέτη των ευρημάτων της περιοχής ο αρχαιολόγος της ΣΤ΄ ΕΠΚΑ Ανδρέας Βόρδος.
Το εντυπωσιακό αυτό μνημείο δεν μπορεί να βρίσκεται τυχαία στη μέση του πουθενά. Ασφαλώς σηματοδοτεί τον πυρήνα μιας αρχαίας πόλης, στο εσωτερικό μιας τειχισμένης ακρόπολης. Ο ναός είναι κτισμένος σ’ ένα πλάτωμα, με απρόσκοπτη θέα όχι μόνο στο Αίγιο, αλλά και στις απέναντι ακτές της Φωκίδας. Η θέση του ήταν μεγάλης στρατηγικής σημασίας, όπως αρμόζει σε μια πόλη που ήκμασε για πολλούς αιώνες.
Οι Ρύπες ιδρύθηκαν από Πελασγούς προέλληνες, κατοικήθηκαν αργότερα από Ιωνες και καταστράφηκαν το 30 π.Χ. από τους Ρωμαίους. Ηταν μία από τις δώδεκα πόλεις της Αχαϊκής Συμπολιτείας και αρκετά σημαντική αφού είχε δώσει το όνομά της σε όλη την περιοχή -Ρυπική χώρα. Κατά τον Παυσανία, απείχε 30 στάδια από το Αίγιο. Το λιμάνι της ήταν ο Ερινεός (σημερινό Λαμπίρι), στα ανοιχτά του οποίου το 412 π.Χ. συγκρούστηκαν αθηναϊκές και κορινθιακές τριήρεις.
Από τις Ρύπες ήταν ο Μύσκελος, ιδρυτής του Κρότωνα στην Κάτω Ιταλία (8ο αι.π.Χ.), ο οποίος επισκέφθηκε πριν από το ταξίδι του το μαντείο των Δελφών. Η Πυθία τον ενθάρρυνε (710 π.Χ.) κι έτσι έφυγε.
Την εξαφανισμένη αυτή πόλη προσπαθούν χρόνια να εντοπίσουν οι ερευνητές σε διάφορες περιοχές της Αχαΐας. Κι απ’ ό,τι φαίνεται, ανακαλύπτεται τώρα, μάλλον τυχαία, σε μια έκταση που ως το 1995 ήταν ένας απέραντος αμπελώνας. Βέβαια, μέσα στις καλλιεργημένες εκτάσεις είχαν εντοπιστεί πυκνά οικοδομικά λείψανα, τοίχοι και ακέραιες κατόψεις αρχαίων κτιρίων. Επίσης οι αγρότες έβρισκαν κατά καιρούς τμήματα αγαλμάτων, που παρέδιδαν στις αρχές.
Τα δύο τελευταία χρόνια, ο κ. Βόρδος σε συνεργασία με ομάδα Γερμανών αρχαιολόγων, επικέντρωσε την έρευνά του στον ναό, που είναι δωρικός, περίπτερος του 530-510 π.Χ. και έχει διαστάσεις 16,84 Χ 31,56 μ. Ως εκ τούτου είναι εκατόμπεδος (100 ποδών) και θεωρεί πως αποτελεί έναν από τους μεγάλους ναούς της Πελοποννήσου.
Από το πλήθος των αρχιτεκτονικών μελών που έχουν βρεθεί κατά χώραν (σπόνδυλοι κιόνων, κιονόκρανα, γείσα, επιστήλια και όλος ο θριγκός) είναι δυνατή η ανάκτηση της πλήρους εικόνας του μνημείου κατά την αρχαιότητα. Το σημαντικό είναι ότι έχει βρεθεί στη θέση της η λίθινη βάση του λατρευτικού αγάλματος εντός του ναού. Οχι όμως και το άγαλμα.
Ο ναός πρέπει να είχε εξαιρετικής τέχνης αετωματικά γλυπτά της αρχαϊκής εποχής. Στις τομές που ανοίχτηκαν εξωτερικά της δυτικής κιονοστοιχίας βρέθηκαν κεφαλές, κορμοί και μέλη ολόγλυφων αγαλμάτων, που κοσμούσαν το δυτικό αέτωμα. Πρόκειται για ανδρικές κεφαλές με κράνος, άρα πολεμιστές, που φέρουν το χαρακτηριστικό μειδίαμα των αρχαϊκών χρόνων. Θραύσματα χεριών, που κρατούν ξίφη και τόξα, συνηγορούν στην απεικόνιση σκηνών μάχης. Βρέθηκαν και κάποιοι κορμοί, ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζει ο κορμός της Αθηνάς. Φορά χειριδωτό χιτώνα, ιμάτιο και μακρά αιγίδα. Όλα σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση διατήρησης.
Για όλα αυτά θα μιλήσει ο κ. Βόρδος, σήμερα στις 7 μ.μ., στους Φίλους του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (Τοσίτσα 1).

Πηγή: Ελευθεροτυπία, Ν. Κοντράρου-Ρασσιά, 23/11/09
http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes&id=104619