Αυτός ο χάρτης τώρα δημιουργείται. Πρόκειται για τον αρχαιολογικό χάρτη όλης της Αττικής ο οποίος ανανεώνεται καθημερινώς τα τελευταία χρόνια χάρη στην τεράστια ανασκαφική δραστηριότητα που έχει αναπτύξει η Β΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων σε κάθε περιοχή (πλην του κέντρου Αθήνας και Πειραιά). Οικισμοί, νεκροταφεία, οχυρωματικά έργα, δημόσια κτίρια, οδοί που συνέδεαν την περιφέρεια με το άστυ, εργαστήρια κάθε είδους που χρονολογούνται από την Αρχαιότερη Νεολιθική Εποχή ως τους Βυζαντινούς έχουν έρθει στο φως αποκαλύπτοντας μια αρχαία Αττική διαφορετική απ΄ ό,τι μπορούσε να φανταστεί κανείς: Κατοικημένη απ΄ άκρου εις άκρον, χωρίς ούτε σπιθαμή γόνιμου εδάφους με εκμεταλλεύσιμους πόρους, χώρων ιδιαίτερου φυσικού κάλλους ή στρατηγικών θέσεων, που να μη χρησιμοποιήθηκε από τους αρχαίους. Και φυσικά ιδιαίτερα ακμάζουσα, αφού χάρη στην περιφέρεια ήταν δυνατή και η Αθήνα.
«Η ανάπτυξη των δήμων απετέλεσε τη βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη του άστεως, για τη δημιουργία του μεγαλείου της αρχαίας Αθήνας. Χωρίς τη Μεσογαία και τη Λαυρεωτική, θα έφθανε άραγε η Αθήνα στο μεγαλείο της κλασικής περιόδου;» σημείωσε κατά τη χθεσινή ομιλία της στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης η προϊσταμένη της Εφορείας κυρία Γιάννα Δρακωτού. Για του λόγου το αληθές, παρουσιάζοντας η ίδια το επιστημονικό έργο της υπηρεσίας των δύο- τριών τελευταίων ετών ενώπιον πολυπληθούς ακροατηρίου, κατέθεσε αποκαλυπτικά και άκρως ενδιαφέροντα στοιχεία.
Τα παλαιότερα. Απρόσμενη και ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η αποκάλυψη εγκατάστασης της Αρχαιότερης Νεολιθικής Περιόδου (6.000 π.Χ.) σε οικόπεδο στην Παιανία. Της ίδιας περιόδου είναι και οικιστικά κατάλοιπα της Κάτω Κηφισιάς, όπου εντυπωσιακή είναι η διατήρηση δύο καλυβών.
Νεκροταφεία. Πάμπολλα, σημαντικότερη ωστόσο είναι η ανακάλυψη στα Γλυκά Νερά δύο ασύλητων θαλαμοειδών τάφων με τουλάχιστον έξι ταφές και με εξαιρετικά ευρήματα: 17 αγγεία, χάλκινο ξίφος, δύο σφραγιδόλιθους, χάντρες περιδεραίου από φαγεντιανή, καθώς και χάλκινο μαχαιρίδιο. Στον Δήμο Μαρκοπούλου ανασκάπτεται τώρα πυκνό νεκροταφείο των γεωμετρικών χρόνων, ταλαιπωρημένο από αρχαιοκαπηλική δράση. Στο Πόρτο Ράφτη αποκαλύφθηκαν νεκροταφεία αρχαϊκών και κλασικών χρόνων, ενώ στο έργο διαπλάτυνσης της λεωφ. Σπάτων- Λούτσας βρέθηκαν σημαντικό μυκηναϊκό νεκροταφείο, τάφοι γεωμετρικών, κλασικών και ελληνιστικών χρόνων. Στο Λιμάνι Πασά του Λαυρίου εξάλλου βρέθηκαν 35 τάφοι, τμήμα εκτεταμένου αρχαίου νεκροταφείου της Υστερης Ελληνιστικής και Πρώιμης Ρωμαϊκής Περιόδου.
Οικισμοί. Σημαντικότατος πρωτοελλαδικός οικισμός εντοπίστηκε στην κορυφή του λόφου Μαγούλα στα Σπάτα, ενώ ένας άλλος οικισμός της ίδιας εποχής που βρέθηκε στο Κορωπί θεωρείται ένας από τους πλέον εκτεταμένους και σημαντικούς της Νότιας Ελλάδας. Σε φυσικό ύψωμα του Παλαιού Ωρωπού ανασκάπτεται τώρα εγκατάσταση της Μεσοελλαδικής Εποχής, ενώ κατάλοιπα πρωτοελλαδικής κατοίκησης βρέθηκαν και στο πλαίσιο του έργου της διαπλάτυνσης της λεωφ. Παιανίας- Σπάτων. Νέα σημαντική προϊστορική «εγκατάσταση» εξάλλου αποκαλύφθηκε στη θέση Μορτερό του Δήμου Νέας Ερυθραίας. Μια άλλη σημαντική θέση αποκαλύφθηκε στην Κηφισιά, στην περιοχή όπου ορισμένοι ερευνητές τοποθετούν την έπαυλη του Ηρώδη Αττικού. Τέλος, σημαντική συμβολή στον εντοπισμό του οικισμού του Μαραθώνα της εποχής της περίφημης μάχης πιθανόν να είναι ο εντοπισμός στη θέση Αρνός ενός μεγάλου δημοσίου κτιρίου, ίσως ναού, που χρονολογείται από τον 5ο αι. π.Χ.
Οι πρώτοι φεουδάρχες. Μια αγροικία του 4ου αιώνα π.Χ. εμβαδού τουλάχιστον 900 τ.μ. που ήρθε στο φως στη θέση Αγιος Δημήτριος του Μαρκοπούλου (όπου έχει χωροθετηθεί βιομηχανικό πάρκο) αποτελεί, όπως είπε η κυρία Γιάννα Δρακωτού, «χαρακτηριστικό παράδειγμα μεγάλης εγκατάστασης που περιβάλλεται από πλούσια αγροκτήματα, υποδεικνύοντας ίσως ένα πρωτογενές “φεουδαρχικό” σύστημα διοίκησης».
Οχυρώσεις. Τμήμα της οχύρωσης της περιοχής του Ωρωπού της Υστεροελλαδικής Εποχής αποκαλύφθηκε πλησίον του σύγχρονου οικισμού της Σκάλας Ωρωπού, ενώ άλλο τμήμα οχύρωσης, αυτή τη φορά της Κλασικής Εποχής, αποκαλύφθηκε στις υπώρειες του λόφου του Προφήτη Ηλία.
Δημόσια έργα. Το θέατρο των Αχαρνών είναι ασφαλώς το σημαντικότερο. Ευρύτατο ήταν και το υδρευτικό σύστημα της πόλης, όπως προκύπτει από την εύρεση εκτεταμένου δικτύου πήλινων αγωγών, ορισμένοι από τους οποίους ανήκουν στον αχαρνικό οχετό. Εξάλλου ένα μεγάλο κτιριακό συγκρότημα που αποκαλύφθηκε στο Πόρτο Ράφτη έχει χαρακτηρισθεί ως αγορά λόγω της μορφής του και της πληθώρας των νομισμάτων που συγκεντρώθηκαν από το εσωτερικό του.
Δρόμοι. Στις Αχαρνές και συγκεκριμένα στον χώρο όπου κατασκευάστηκε το σιδηροδρομικό κέντρο αποκαλύφθηκε σε μήκος 250 μ. η Αχαρνική οδός. Στο Χαλάνδρι αποκαλύφθηκε τμήμα της «οδού της λιθαγωγίας», που χρησιμοποιήθηκε για τη μεταφορά των μαρμάρων από τα λατομεία της Πεντέλης στην Ακρόπολη, ενώ στη λεωφ. Μεσογείων, στο ύψος του σταθμού «Χολαργός» του μετρό, ήρθε στο φως η αρχαία οδός Μεσογείων. Στην Αργυρούπολη εξάλλου, επί της λεωφ. Βουλιαγμένης, αποκαλύφθηκε ο δρόμος που οδηγούσε από την Αθήνα στο Σούνιο.
Εργαστήρια. Η παρουσία τους είναι ιδιαίτερα συχνή. Περισσότερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν ο ρωμαϊκός κλίβανος στο Πόρτο Ράφτη επειδή διασώζει το αποτύπωμα ανθρώπινου πέλματος πάνω σε μάζα κονιάματος και η εργαστηριακή εγκατάσταση κλασικών χρόνων, πιθανόν συνδεόμενη με την υφαντουργία, που βρέθηκε στον Άλιμο. Εντυπωσιακή όμως είναι η ανασκαφή του λατομείου των κλασικών χρόνων κοντά στο ιερό της Βραυρώνας, με το οποίο συνδέεται, γιατί χρησιμοποιήθηκε για την ανοικοδόμησή του.
Πηγή: Μ. Θερμού, 18/11/09
