Στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της Αθήνας, στο Θησείο, και σε ένα ανακαινισμένο πρώην βιοτεχνικό κτίριο επί της οδού Ψαρομηλίγγου 22, λειτουργεί εδώ και ένα χρόνο το Ιστορικό Αρχείο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας του υπουργείου Πολιτισμού.
Το έργο, που έχει γίνει ήδη, θα παρουσιάσει η διευθύντριά του, δρ Μεταξία Τσιποπούλου, τη Δευτέρα, 9 Νοεμβρίου, στις 7 μ.μ., στους Φίλους του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (Τοσίτσα 1). «Η καταγραφή των εγγράφων σε μια βάση δεδομένων έχει σε μεγάλο βαθμό επιτευχθεί», μας λέει. Παράλληλα, έχει γίνει η επιστημονική τεκμηρίωση και ψηφιακοποίηση περίπου 20.000 εγγράφων και περισσότερων από 2.000 φωτογραφιών.
Αλλά το εργαστήριο συντήρησης του Ιστορικού Αρχείου, από τα λίγα χαρτώου και βιβλιακού υλικού που έχουμε, με άριστο εξοπλισμό και ειδικευμένο προσωπικό με μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό, κινδυνεύει να κλείσει, γιατί λήγουν στο τέλος του χρόνου οι συμβάσεις των εργαζομένων σε αυτό. Απολύθηκαν πρόσφατα και οι δύο φύλακες, πτυχιούχοι ιστορικοί, που με 8μηνες συμβάσεις βοήθησαν στις ψηφιακοποιήσεις. Με δεδομένη την οικονομική δυσπραγία του υπουργείου, η διευθύντρια του Αρχείου κάνει έκκληση σε χορηγούς και προχωράει στην ίδρυση Σύλλογου Φίλων του Ιστορικού Αρχείου, για να μπορεί να λαμβάνει οικονομική υποστήριξη από ιδιώτες. Είναι η μόνη λύση για να προχωρήσει το έργο που με τόσους κόπους ξεκίνησε.

Σκονισμένα κιβώτια

Το Ιστορικό Αρχείο υπάρχει από το 1834. Είναι μια περιουσία στοιβαγμένη σε 1.800 σκονισμένα κιβώτια. Μετά τη σύσταση της Διεύθυνσης Αρχείου Μνημείων, το 1999, άρχισαν λίγο λίγο τα κιβώτια να ανοίγουν, τα έγγραφα να ξεσκονίζονται και να ψηφιακοποιούνται. Άρχισαν να ξαναζωντανεύουν πολύτιμα τεκμήρια και ξεχασμένες ιστορίες, όπως αυτή που μας διηγήθηκε η κ. Τσιποπούλου.
«Βρισκόμαστε στο 1834. Η Ακρόπολη έχει ακόμη τα μεσαιωνικά της κτίσματα. Ο ποταμός Ηριδανός ρέει ελεύθερος. Στις όχθες του διαβαίνουν καμήλες και καμηλιέρηδες. Στις 14 Οκτωβρίου ο βασιλιάς Όθων υπογράφει το διάταγμα διορισμού του Κυριάκου Πιττάκη ως εφόρου του Κεντρικού Μουσείου, δηλαδή την ιδρυτική πράξη της Ελληνικής Υπηρεσίας Αρχαιοτήτων. Με νέο βασιλικό διάταγμα ο Πιττάκης προάγεται σε γενικό έφορο Αρχαιοτήτων (1848). Στο Αρχείο μας υπάρχουν φωτογραφίες και σχέδια από τις ανασκαφές του 19ου αιώνα στην Ακρόπολη, αλλά και το έγγραφο με το οποίο δόθηκε εντολή το 1894, στον αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλερ να συντάξει μελέτη για την κατάσταση του Παρθενώνα μετά τους δυνατούς σεισμούς που είχαν προηγηθεί».
Υπάρχει επίσης το γράμμα του Δημήτρη Κοντού, Συμιακού καπετάνιου σφουγγαράδικου σκάφους, με το οποίο ενημέρωσε τον υπουργό Παιδείας ότι οι ναύτες του ψάχνοντας για σφουγγάρια είχαν ανασύρει από τη θάλασσα των Αντικυθήρων αρχαιότητες. Ζητούσε, μάλιστα, την άδεια να συνεχίσει την έρευνα «ιδίοις εξόδοις», με τον όρο να αμειφθεί από το Δημόσιο αργότερα, όπως κι έγινε. Από τα καθημερινά τηλεγραφήματα του εφόρου Αρχαιοτήτων Κουρουνιώτη, που παρακολουθούσε τις εργασίες ανέλκυσης, φαίνονται οι αντίξοες καιρικές συνθήκες κάτω από τις οποίες ανελκύσθηκαν τα αρχαία που θαυμάζουμε σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, ο Εφηβος και ο περίφημος Μηχανισμός των Αντικυθήρων, η χρήση του οποίου έχει προσελκύσει από τότε το ενδιαφέρον μηχανικών και αρχαιολόγων απ΄ όλο τον κόσμο.
Από τα έγγραφα του Αρχείου μαθαίνουμε, επίσης, ότι κατά τη διάρκεια της μικρασιατικής εκστρατείας έγιναν ανασκαφές σε διάφορες αρχαιοελληνικές θέσεις της Μικράς Ασίας, όπως και τα ευρήματα που προέκυψαν. Σώζονται ιστορικής σημασίας αναφορές, όπως του Γ. Μαρινάτου, το 1930, ότι βρέθηκε από τον Εβανς (80 ετών τότε) το ανάκτορο της Κνωσού. Φαίνεται όλη η προετοιμασία της πολιτείας, παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, για την προστασία των αρχαίων στα μουσεία από τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Το 1937 οι μηχανικοί του υπουργείου εκπόνησαν τα πρώτα σχέδια των ορυγμάτων, που έγιναν στα μεγάλα μουσεία για τον εγκιβωτισμό των αγαλμάτων κυρίως.
Υπάρχουν ακόμη σχέδια του Φώτη Κόντογλου για μια τοιχογραφία του στην αψίδα του ναού του Αγίου Ανδρέα, στα Πατήσια, που δεν σώζεται πια.

Πηγή: Ελευθεροτυπία, Ν. Κοντράρου-Ρασσιά, 5/11/09
http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes&id=98732