Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Ήπειρο, την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά, 2009

Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Ήπειρο, την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά, λεύκωμα με αφορμή τη διοργάνωση της 8ης Διεθνούς Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστική Κεραμική, 5-9 Μαΐου 2009, Ιωάννινα, εκδ. ΤΑΠΑ, Αθήνα 2009, 280 σελ., ISBN-13 9789602148341
Πρακτικά συνεδρίου

Κατά το διάστημα 5-9 Μαΐου 2009, πραγματοποιήθηκε στα Ιωάννινα η «8η Διεθνής Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική». Κύριος στόχος της Συνάντησης των Ιωαννίνων ήταν να αναδειχθεί ο χαρακτήρας της ελληνιστικής κεραμικής της Δυτικής Ελλάδας, ηπειρωτικής και νησιωτικής, με έμφαση στην αρχαία Ήπειρο, την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια Νησιά.
Με αφορμή τη διοργάνωση του Συνεδρίου και στο ίδιο θεματικό πλαίσιο, εκδόθηκε –σύμφωνα με την πρακτική και προηγούμενων Συναντήσεων (έχουν προηγηθεί τόμοι για την ελληνιστική κεραμική της Μακεδονίας, νησιών του Αιγαίου, Κρήτης, Θεσσαλίας και Πελοποννήσου)– ένας αυτοτελής τόμος-λεύκωμα με τίτλο Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Ήπειρο, την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά. Στη διάρθρωση των περιεχομένων λαμβάνεται υπ’ όψιν η αρχαία γεωγραφική διαίρεση, περιελήφθησαν ως εκ τούτου και σύνολα από περιοχές εκτός του ελλαδικού χώρου, που κατά την αρχαιότητα αποτελούσαν σημαντικό τμήμα της αρχαίας Ηπείρου. Η Ήπειρος, οργανωμένη διοικητικά κατά την αρχαιότητα σε έθνη και Κοινά, εκπροσωπείται στο λεύκωμα με παραδείγματα από τις περιοχές της αρχαίας Χαονίας, Μολοσσίας και Θεσπρωτίας, καθώς και από την πόλη Αμβρακία, αποικία της Κορίνθου. Χωριστά παρουσιάζονται σύνολα από τα Ιόνια νησιά Κέρκυρα, Λευκάδα και Κεφαλονιά. Το πλούσιο υλικό της Ακαρνανίας παρουσιάζεται με σύνολα από τις αρχαίες πόλεις Θύρρειο, Στράτος και Οινιάδες. Η Ναύπακτος τέλος, καίτοι στο νοτιοδυτικό τμήμα της Στερεάς Ελλάδας, αντιπροσωπεύει τα κεραμικά εργαστήρια της αρχαίας Αιτωλίας. Την επιμέλεια του τόμου ανέλαβαν η επιστημονική και οργανωτική επιτροπή του Συνεδρίου με το Τμήμα Δημοσιευμάτων του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων του Υπουργείου Πολιτισμού, το οποίο και επιφορτίστηκε με την έκδοση.
Το έργο προλογίζουν οι Κ. Ζάχος και Α. Ντούζουγλη, Προϊστάμενοι αντίστοιχα των δύο φορέων που ανέλαβαν τη διοργάνωση του Συνεδρίου (ΙΒ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων και Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Ηπειρωτικών Σπουδών). Ακολουθούν δύο σημαντικές εισαγωγικές συνθετικές μελέτες, που σκιαγραφούν με πληρότητα το ιστορικό πλαίσιο (Κατερίνη Λιάμπη) και την κεραμική παραγωγή (Κωνσταντίνα Γραβάνη) κατά την ελληνιστική περίοδο για όλες τις προαναφερόμενες περιοχές, καθώς επίσης η παράθεση όλης της έως τώρα γνωστής βιβλιογραφίας για την ελληνιστική κεραμική της βορειοδυτικής Ελλάδας (Κωνσταντίνα Γραβάνη).
Στο δεύτερο μέρος του λευκώματος παρουσιάζονται ενδεικτικά παραδείγματα ανασκαφικών συνόλων, από τους κατά τόπους ανασκαφείς και μελετητές τους. Από τη Χαονία, το βορειότερο γεωγραφικά τμήμα της αρχαίας Ηπείρου (σημερινή νότια Αλβανία), παρουσιάζονται ένα χαρακτηριστικό δείγμα της τοπικής κεραμικής παραγωγής της Φοινίκης, πρωτεύουσας του Κοινού των Χαόνων (A. Gamberini), όπως και αγγεία ελληνιστικών τάφων από την ευρύτερη περιφέρεια των πόλεων Φοινίκης και Βουθρωτού (D. Çondi). Η Μολοσσία αντιπροσωπεύεται με ανασκαφικά σύνολα από τις ορεινές κώμες της κοιλάδας του ποταμού Γορμού στο Πωγώνι (Η. Ανδρέου), και από τις θέσεις Δουρούτη (Ι. Ανδρέου), Καστρίτσα και Αγ. Απόστολοι (Γ. Πλιάκου) στην, πυκνοκατοικημένη κατά την αρχαιότητα, πεδιάδα των Ιωαννίνων. Στα παραδείγματα των περιοχών αυτών αναγνωρίζονται κατά κύριο λόγο προϊόντα εισηγμένα από μεγάλα αστικά κέντρα της ευρύτερης περιοχής, όπως η Απολλωνία και η Αμβρακία, αλλά και κεραμική τοπικών μολοσσικών εργαστηρίων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των προϊόντων ελληνιστικών εργαστηρίων της αρχαίας Θεσπρωτίας, προσφέρει η κεραμική του στρώματος εγκατάλειψης ενός οικοδομήματος της Ελέας, πρωτεύουσας του έθνους, και -έως μια εποχή- πιθανώς του Κοινού των Θεσπρωτών (Γ. Ρήγινος, Κ. Λάζαρη). Τα χαρακτηριστικά του κεραμικού εργαστηρίου της Αμβρακίας που δέχεται επιρροές από μεγάλα κέντρα της περιοχής (Μακεδονία, Αττική, Ιταλία) και συγχρόνως αναπτύσσει τα δικά του ιδιαίτερα γνωρίσματα, αναδεικνύονται μέσα από την παρουσίαση των ευρημάτων ενός πλούσια κτερισμένου υστεροελληνιστικού τάφου της πόλης (Α. Αγγέλη). Στα σύνολα ελληνιστικής κεραμικής από την Κέρκυρα (Γ. Ρήγινος, Γ. Γεωργιάδου, Ρ. Αδαμοπούλου), τη Λευκάδα (Γ. Πλιάκου) και τη Σάμη της Κεφαλονιάς (Α. Σωτηρίου), ανιχνεύονται τα χαρακτηριστικά των τοπικών εργαστηρίων και οι επιδράσεις γειτονικών περιοχών, ιδιαίτερα της απέναντι Ηπειρωτικής και Ακαρνανικής ακτής. Η ελληνιστική κεραμική από τις σημαντικές πόλεις της Ακαρνανίας Θύρρειο (Μ. Σταυροπούλου-Γάτση), Στράτος (Μ. Σταυροπούλου- Γάτση, Β. Τσαντήλα) και Οινιάδες (Ε. Σερμπέτη, Τ. Πανάγου, Α. Ευσταθόπουλος), καταδεικνύουν τις σχέσεις με τα νότια παράλια της Ηπείρου και επιβεβαιώνουν την πολιτιστική συγγένεια μεταξύ της δυτικής Πελοποννήσου και της δυτικής Στερεάς Ελλάδας. Τέλος, η παρουσίαση ελληνιστικής κεραμικής από τη Ναύπακτο, προσφέρει ένα δείγμα των κεραμικών εργαστηρίων της Αιτωλίας (Μ. Σταυροπούλου-Γάτση, Φ. Σαράντη).
Με την ουσιαστική συμβολή όλων των συγγραφέων, το λεύκωμα: Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Ήπειρο, την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά προσεγγίζει το στόχο του, καθώς μέσα από τα περιεχόμενά του διαγράφονται τα κοινά χαρακτηριστικά και οι ιδιαιτερότητες της κεραμικής παραγωγής των περιοχών αυτών κατά την ελληνιστική περίοδο και εντοπίζονται οι συγγένειες αλλά και οι αποκλίσεις με όμορες περιοχές όπως η Ιλλυρία και η Ιταλία, η ανατολική Στερεά Ελλάδα και η Πελοπόννησος.
Στο βιβλίο περιλαμβάνεται πλούσιο εποπτικό υλικό, καθώς και χάρτης με σημειωμένες όλες τις θέσεις που αναφέρονται στα περιεχόμενά του.