Να επιστραφεί εκεί όπου ανήκει. Στο κάστρο της Λαμίας! Η παρότρυνση είναι δική μας, η επιστημονική τεκμηρίωση όμως ενός μεσαιωνικού ανάγλυφου που κοσμούσε κάποτε το φρούριο, αλλά στη συνέχεια «χάθηκε», ανήκει στον αρχαιολόγο κ. Γιώργο Δεσπίνη, ο οποίος την κατέθεσε πριν από μερικές ημέρες, κατά την τελετή βράβευσής του από το Μουσείο Μπενάκη. «Αντίδωρο» τη χαρακτήρισε ο ίδιος απέναντι στις εμπεριστατωμένες αναφορές συναδέλφων του (μερικοί εκ των οποίων και μαθητές του), αλλά και ένα μικρό μάθημα έρευνας για τους ακόμη νεώτερους. Ο κ. Δεσπίνης, άλλωστε, βαθύς γνώστης της αρχαίας γλυπτικής και αρχιτεκτονικής, ιδίως της Κλασικής και της Ελληνιστικής περιόδου, είναι ο κατ΄ εξοχήν έλληνας αρχαιολόγος με το ειδικό ταλέντο της ταύτισης αρχαίων έργων, κάτι το οποίο επισήμαναν όλοι οι ομιλητές.
«Το ανάγλυφο του κάστρου της Λαμίας», τα ίχνη του οποίου φαινόταν να έχουν χαθεί λίγο μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, ήταν το θέμα της ομιλίας του, στη διάρκεια της οποίας «πήρε από το χέρι» το πολυπληθές ακροατήριό του για να καταγράψει τη διαδρομή του: η πρώτη καταγραφή του ανάγλυφου είχε γίνει από κάποιον περιηγητή το 1706. Το είδε στη θέση του πάνω από μια πύλη του κάστρου, χωρίς να προσδιορίζει ποια, ενώ ανέφερε ότι σε αυτό εικονιζόταν ένα πρόσωπο που έκρουε όργανο, πιθανώς κιθάρα, και δίπλα του μια μικρότερη μορφή. Αρκετά αργότερα, όμως, στις αρχές του 19ου αιώνα, μια άλλη ερμηνεία της παράστασης ήθελε τα πρόσωπα πιο συγκεκριμένα: τον Κένταυρο Χείρωνα να μαθαίνει λύρα στον Αχιλλέα.
Στη συνέχεια, το ανάγλυφο «βρίσκεται» στον Πειραιά. Υπάρχει άλλωστε το έγγραφο που βεβαιώνει την παραλαβή του από το Φρουραρχείο της πόλης, το 1869. Και από εκεί όμως μετακινείται προς την… αυλή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, σε έγγραφο του οποίου εντοπίζεται (1880) με την επισήμανση, για πρώτη φορά, ότι πρόκειται για μεσαιωνικό ανάγλυφο που απεικονίζει μορφή Κενταύρου και μια γυναικεία μορφή. Πού βρίσκεται σήμερα αυτό το μαρμάρινο ανάγλυφο; Στο Βυζαντινό Μουσείο, απαντά ο κ. Δεσπίνης, ο οποίος το χρονολογεί στον 11ο ως 13ο αιώνα, διευκρινίζοντας πλέον και την παράστασή του: Κένταυρο με κάλυμμα στο κεφάλι και στα χέρια ένα λαγούτο και δίπλα του μια μετέωρη μικρή γυναικεία μορφή που εμφανώς χορεύει, ενώ στο χέρι της κρατάει σάλι που ανεμίζει. Οι διαστάσεις του είναι 94×72 εκατοστά και το υλικό του μάλλον έχει ως προέλευση τη Λαμία. Τώρα πια, αν όχι το ίδιο αλλά ένα αντίγραφό του μπορεί να τοποθετηθεί πάνω από την πύλη του κάστρου.
Πηγή: Το Βήμα, M. Θερμού, 20/10/09
