Θραύσματα από μνημεία που μοιάζουν προς τη στήλη με τα ονόματα των Μαραθωνομάχων της Ερεχθηίδας φυλής που βρέθηκε στην έπαυλη του Ηρώδη του Αττικού στην Εύα Κυνουρίας αποτελούν ένδειξη ότι ο γνωστός «μαικήνας» είχε μεταφέρει εκεί και τις στήλες που αντιστοιχούσαν στους υπόλοιπους Αθηναίους νεκρούς της μάχης.
Φαίνεται ότι τα ευρήματα από την ανασκαφή της Έπαυλης του Ηρώδη Αττικού στην Εύα συνεχίζουν να μας εκπλήσσουν. Σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση του ανασκαφέα και ερευνητή του μνημείου δρα Γιώργου Σπυρόπουλου, η μελέτη θραυσμάτων και πετρωμάτων (λατύπης) από το χώρο έφερε στο φως δύο τμήματα από μνημεία παρόμοια προς τη στήλη με τα ονόματα των Μαραθωνομάχων που είχε αποκαλυφθεί εντοιχισμένη σε μεταγενέστερη αποθήκη (σιρό) του 5ου αι. μ.Χ. στο Β. τοίχο της υπόστυλης αίθουσας της έπαυλης. Το υλικό μέσα στο οποίο εντοπίστηκαν προήλθε από τη λατομία αρχιτεκτονικών τμημάτων της έπαυλης σε μεταγενέστερη από την ακμή της περίοδο, και εντοπίστηκε στον διάδρομο πριν την υπόστυλη αίθουσα καθώς και στο εσωτερικό της.
Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που ανακοινώθηκε ο εντοπισμός στην Εύα της στήλης αυτής, που είναι και η πρώτη γνωστή αυθεντική στήλη από το μνημείο των Μαραθωνομάχων. Πρόκειται για ορθογώνια ενεπίγραφη πλίνθο από πεντελικό μάρμαρο, ύψους 68 εκ. μέσου πλάτους 56 εκ. και μέσου πάχους 28,5 εκ., με επιγραφή σε πρόχειρη μορφή που δεν συνάδει με την ομοιομορφία της ρωμαϊκής περιόδου.
Η επιγραφή αποτελείται από τον τίτλο, όπου αποδίδεται το όνομα της Ερεχθηίδας φυλής, το επίγραμμα και τα ονόματα των πεσόντων. Χαρακτηριστικά το επίγραμμα αναφέρει:
Φέμις ἄρhoς κιχ[αν’]αίει εὐφαοῦς||ἔσσχατα γαίες
Τῶνδ’ ἀνδρών ἀρετέν πεύσεται hos ἔθανον
[μ]αρνάμενοι Μέδοισι και ἐσστεφάνοσαν Ἀθένα[ς]
[π]αυρότεροι πολλῶν δεχσάμενοι πόλεμον.
Όσο για τα ονόματα των πεσόντων, τα περισσότερα είναι γνωστά από τις μέχρι σήμερα γραπτές πηγές αθηναϊκά ονόματα:
Δρακοντίδες – Ἀφσεφής- Χσένον – Γλαυκράτες – Τιμόχσενος – Θέογνις -Διόδορος – Εὐχσίας – Εὐφρονιάδες – Εὐκτέμον – Καλλίας-Ἀραιθίδες -Ἀντίας – Τόλμις – Θοκυδίδες – Δίος – Ἀμυνόμαχος – Λεπτίνες – Αἰσχραίος -Πέρον – Φαι[δ]ρίας.
Σημαντικό είναι ότι η λειασμένη ενεπίγραφη όψη αλλά και η αριστερή πλευρά της στήλης παρουσιάζουν ελαφρά κλίση και μείωση και επιστέφονται με λέσβιο κυμάτιο, πράγμα που δεν συμβαίνει στη δεξιά πλευρά. Η απουσία αναθύρωσης και των αναμενόμενων μεταλλικών συνδέσμων, καθώς και η απουσία του κυματίου συνηγορούν στην άποψη ότι στη δεξιά – ακόσμητη – πλευρά της εφαπτόταν πράγματι μια δεύτερη, παρόμοια στήλη. Μεταγενέστερες επεμβάσεις στην επάνω, κάτω και δεξιά πλευρά της στήλης συνδέονται με τη χρήση της ως οικοδομικού υλικού κατά τα παλαιοχριστιανικά χρόνια (επίκρανο παραστάδας).
Θα μπορούσαν λοιπόν τα δύο νέα θραύσματα να αποτελούν τμήματα των υπόλοιπων στηλών, που θα είχαν αναρτηθεί σε άμεση επαφή μεταξύ τους; Μέχρι σήμερα, η ανασκαφή της υπόστυλης αίθουσας της έπαυλης έχει φέρει στο φως πλήθος κύβων που θα μπορούσαν να ταυτιστούν ως στοιχεία του περίφημου μνημείου που χτίστηκε επάνω στους τάφους των Μαραθωνομάχων. Όπως αναφέρει ο δρ Σπυρόπουλος, κατά την περιγραφή του Παυσανία «μια δρομική παράθεση των εννέα ή δέκα στηλών κατά φυλές επί ενός βάθρου […] με συνεχόμενη ονομαστική καταγραφή των πεσόντων και πρώτη τη στήλη της Εύας με τους νεκρούς της Ερεχθηίδος φυλής και το αφορών σε όλους επίγραμμα, είναι λογική εκ πρώτης όψεως», ενώ «την ενιαία εμφάνιση και σύνθεση του μνημείου ίσως αναδείκνυε ένα κοινό γείσο που επέστεφε τα μαρμάρινα μέλη του και αυτό προκύπτει περίπου σαφές από αναθυρώσεις και επεξεργασία στη στήλη της Εύας». Τα νέα λοιπόν ευρήματα αποτελούν μια παραπάνω ένδειξη ότι ο Ηρώδης μετέφερε το μνημείο των Μαραθωνομάχων στο σύνολό του στην Εύα, αναδεικνύοντας την έπαυλή του ως το πιο πολύτιμο κτίσμα του. Η υπό δημοσίευση μελέτη των ευρημάτων αναμένεται να ρίξει περισσότερο φως στο χαρακτήρα και τη σημασία τους.
Ζέτα Ξεκαλάκη
