Το κάστρο της Βελίκας, στα παράλια της Λάρισας, που χρονολογείται στον 4ο-5ο μ.Χ. αιώνα, έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Το κάστρο αυτό θεωρείται ως μία από τις πιθανότερες θέσεις τοποθέτησης της αρχαίας Μελιβοίας, της σημαντικότερης αρχαίας πόλης των παράλιων του Κισάβου, γνωστής για το λιμάνι της και την παραγωγή και διακίνηση κρασιού και πορφύρας.
Το κάστρο βρίσκεται σε έναν κατάφυτο λόφο στη βόρεια άκρη της παραλίας, δίπλα στη Μονή Θεολόγου, σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα. Έχει έκταση 21 στρέμματα και προσφέρει εποπτεία σε όλους τους παραθαλάσσιους οικισμούς από το ακρωτήριο Δέρματος μέχρι το Μαυροβούνιο.
Πρόκειται για μοναδική οχυρωματική θέση που έλεγχε όλη την παραλία και διατηρεί οχύρωση τριών περιόδων, από την αρχαία μέχρι την κυρίως βυζαντινή περίοδο. Στους πρόποδες του λόφου υπήρχαν νεκροταφεία, ενώ η αρχαία Μελιβοία πρέπει να απλωνόταν στην ελεύθερη έκταση μέχρι την παραλία.
Η οχύρωση που έχει αποκαλυφθεί ανάγεται στην παλαιοχριστιανική περίοδο, ενώ η παλαιότερη φάση των τειχών θα μπορούσε να χρονολογηθεί στην ελληνιστική περίοδο.
Στην ίδια περίοδο τοποθετούνται και τα κτίσματα που σώζονται στο εσωτερικό του κάστρου. Στη μεσοβυζαντινή περίοδο η οχύρωση ενισχύθηκε με πρόσθετο τείχος και τετράγωνους πύργους, με εμφανή χρήση τούβλων.
Οι αρχαιολόγοι αισιοδοξούν ότι το κάστρο θα τους οδηγήσει στην αρχαία Μελιβοία, την πόλη του μυθικού βασιλιά Φιλοκτήτη. Οι αρχαίες περιγραφές μιλούν για μία μεγάλη πόλη με σημαντικό λιμάνι, για μία εύφορη περιοχή με αμπελοκαλλιέργειες και μεγάλη παραγωγή κρασιού, με σημαντικές μάλιστα εξαγωγές.
Όσον αφορά το τείχος, το μεγαλύτερο τμήμα του ανάγεται στους ρωμαϊκούς και στις αρχές των βυζαντινών χρόνων, όμως μεγάλα τμήματά του χρονολογούνται στην ελληνιστική περίοδο. Πρόκειται μάλλον για το τείχος που καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 168 π.Χ. Τότε έγινε μεγάλη μάχη, επακολούθησε λεηλασία και καταστροφή και η πόλη ερημώθηκε, όμως τα ευρήματα δείχνουν ότι στη συνέχεια κατοικήθηκε και πάλι.

Πηγή: Έθνος, Μ. Ριτζαλέου, 20/8/09
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11386&subid=2&pubid=5408852#