Διακόσια χρόνια μετά την πρώτη «πατριωτική» προσπάθεια αναστήλωσης από τον Κολοκοτρώνη, το Κάστρο της Καρύταινας, που κινδυνεύει με κατάρρευση, γίνεται αντικείμενο μελέτης και αναστήλωσης
Το ονόμασαν «Τολέδο της Ελλάδας», καθώς προβάλλει απόκοσμο φυσικό οχυρό ανάμεσα στα βουνά της Αρκαδίας, σε υψόμετρο 582, πάνω από τον Κάμπο της Μεγαλόπολης και περιβάλλεται από βαθιά φαράγγια που άνοιξε ο ρους δύο ποταμών: του Αλφειού και του Λούσιου.
Η ιστορία του Κάστρου της Καρύταινας, «αφιρόν και όμορφο δυναμάρι» σύμφωνα με το Χρονικό του Μορέως, έχει μακραίωνη ιστορία που αποτυπώνεται στα ψηλά κατακόρυφα τείχη με τον «περίδρομο» και τις μνημειώδεις πύλες με τις καταχύστρες. Σήμερα η μια υποβαστάζεται από ξύλινα υποστυλώματα, ενώ η κύρια πύλη, που ήταν τελείως χαμένη, αποκαλύφθηκε πρόσφατα.
Ανάμεσα στα ερειπωμένα κτίρια που συνωστίζονται στο εσωτερικό του με την άγρια βλάστηση διακρίνονται, ίσως, τα ίχνη μιας ερειπωμένης εκκλησίας, του Αγίου Γεωργίου, που γκρέμισε ο «αφέντης της Καρύταινας και ξακουστός στρατιώτης Ντεφρέ Ντε Μπριέρ» όταν έχτισε το κάστρο στα μέσα του 13ου αιώνα, το ερειπωμένο πυργόσπιτο των σιδηρόφραχτων Φράγκων βαρόνων κ.ά. Κατά τον 19ο αιώνα η Καρύταινα με τα καλοχτισμένα πέτρινα σπίτια, το σχολείο, την αγορά, ήταν πρότυπο τοπικής ανάπτυξης, αλλά το κάστρο της εγκαταλείφθηκε με αποτέλεσμα να ερειπώνεται που ούτε η φήμη του ονόματος του Κολοκοτρώνη στάθηκε ικανή να ανακόψει. Σήμερα για να φθάσεις στο ερείπιο του σπιτιού του Γέρου του Μοριά – είναι ένα μεγάλο παλαιότερο οίκημα έξω από τα τείχη που χρησίμευε ως στρατηγείο- πρέπει να διαβείς ένα άκρως επικίνδυνο μονοπάτι.
Ο βυζαντινός πύργος- κατοικία, που γεφυρώνει τη βυζαντινή αρχιτεκτονική του Μυστρά- με τον πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο- με τα πυργόσπιτα της Μάνης, προστατεύεται κατ΄ όνομα ως κηρυγμένο διατηρητέο μνημείο. Το εκκλησάκι της Παναγίας που επισκεύασε ο Κολοκοτρώνης έχει δεχθεί αναστηλωτικές φροντίδες, αλλά εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προβλήματα υγρασίας.
Τα υπόλοιπα κτίσματα στα πέριξ του Κάστρου, το πεντάτοξο βυζαντινό γεφύρι της Καρύταινας μήκους 50 μ. (γνωστό από την απεικόνισή του στο παλιό πεντοχίλιαρο), και οι βυζαντινές εκκλησίες δημιουργούν ένα ζωντανό σύνολο που έμεινε άθικτο, αλλά η αιθάλη από το εργοστάσιο της ΔΕΗ στη Μεγαλόπολη απειλεί με τις επικαθήσεις και τη διάβρωση τον ασβεστόλιθο και επιταχύνει τη γήρανση.
Κάποιες ανασκαφικές τομές από την αρχαιολόγο Ελισάβετ Γιαννούλη έθεσαν τον δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων των προβλημάτων του Κάστρου της Καρύταινας. Αυτό που φάνηκε είναι ότι η ξεχασμένη κύρια πύλη του Κάστρου είναι σήμερα απρόσιτη και πρέπει να αποκατασταθεί και να διαπλατυνθεί το μονοπάτι που οδηγεί σε αυτήν.
Σωστικές αναστηλωτικές επεμβάσεις στα υπό κατάρρευση τμήματα έγιναν από το υπουργείο Πολιτισμού έως το 2003. Μόνο πρόσφατα ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας Τ. Αράπογλου που επισκέφθηκε την Καρύταινα και αντίκρυσε την εικόνα κατάρρευσης ανέλαβε να χρηματοδοτήσει- με σύμβαση που υπέγραψε με τον Δήμο Γόρτυνος- την εκπόνηση εννέα μελετών, που άρχισαν ήδη και θα ολοκληρωθούν τον Μάιο του 2010, για την τεκμηρίωση και τη φωτογραμμετρική αποτύπωση της κατάστασης του Κάστρου με σύστημα GΡS, την παθολογία, τη συγκέντρωση ιστορικών στοιχείων, ώστε να διαπιστωθούν τα προβλήματα και να προχωρήσουν οι προτάσεις αναστήλωσης, στερέωσης αποκατάστασης.
Οι μελέτες αφορούν το μονοπάτι, την είσοδο του κάστρου, το περιμετρικό τείχος, την οικία Κολοκοτρώνη, το διοικητήριο, την πλήρη αποκατάσταση του Πύργου Μαντζουρανόγιαννη, του Πύργου της Λεβένταινας, της Παναγίας του Κάστρου και την εν γένει ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου. Το κόστος των πρώτων μελετών υπολογίζεται σε λιγότερα από 100.000 ευρώ. Όμως αυτό είναι το πρώτο αναγκαίο βήμα.

690 χρόνια ιστορίας

1320. Το κάστρο ιδρύεται από τον Γοδεφρίγο Ντε Μπριέρ.

1323. Καταλαμβάνεται από τον Ανδρόνικο Παλαιολόγο Ασάν και περνά στο Δεσποτάτο του Μυστρά.

1463. Πολιορκείται από Ενετούς και κατόπιν καταλαμβάνεται από Οθωμανούς.

1826. Επισκευάζεται από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.

1833. Προσφέρεται ως «δώρο» στον βασιλιά Όθωνα.

1988-2003. Σωστικές επεμβάσεις από την Ε΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στα καταρρέοντα τμήματα.

Πηγή: Τα Νέα, Π. Κατημερτζή, 16/6/09