Εκατόν ενενήντα μνημεία της άγνωστης πολιτιστικής κληρονομιάς που άφησε η Τουρκοκρατία στην Ελλάδα, μελετήθηκαν, αποκαταστάθηκαν, κάποια παραδόθηκαν σε πολιτιστικές χρήσεις και παρουσιάζονται για πρώτη φορά όλα μαζί από το υπουργείο Πολιτισμού, σε έναν τόμο που επιχειρεί την πρώτη συνολική παρουσίαση της οθωμανικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.
Τζαμιά με λεπτούς μιναρέδες, μεντρεσέδες, ιεροδιδασκαλεία, Ιμαρέτ, πτωχοκομεία, κάστρα, πύργοι, κουλέδες, χάνια και καραβάν- σεράι, ξενώνες, μπεζεστένια, σκεπαστές αγορές, πέτρινα γεφύρια, κρήνες και υδραγωγεία, διοικητήρια, νοσοκομεία και κονάκια- σπίτια αρχόντων, είναι μερικά από τα κοσμικά και θρησκευτικά μνημεία της Τουρκοκρατίας που διήρκεσε από έξι αιώνες- στη Θράκη- ως λιγότερο από τρεις- στην Κρήτη.
Είναι μια περίοδος φορτισμένη με λογής προκαταλήψεις και μόλις στις ημέρες μας εκδίδεται η πρώτη συνολική και τεκμηριωμένη παρουσίαση των αρχιτεκτονικών καταλοίπων της, που προστατεύονται ισότιμα από τον νόμο.
Η οθωμανική Ελλάδα ήταν αγροτική. Οι εκτάσεις ανήκαν στο κράτος και νοικιάζονταν. Τα θρησκευτικά ιδρύματα ήταν το κέντρο της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής των Τούρκων που ανέπτυσσαν έντονη φιλανθρωπική δραστηριότητα. Πολλοί απ΄ αυτούς ήταν οργανωμένοι σε θρησκευτικά τάγματα. Οι μπεκτασήδες σε Θράκη, Ήπειρο, Πελοπόννησο και οι μεβλεβήδες στις ανώτερες τάξεις. Πολλοί Οθωμανοί της Ελλάδας είχαν τις βιβλιοθήκες και έγραφαν λογοτεχνία σε δύο γλώσσες- ελληνική και τουρκική.
Έμβλημα της Τουρκοκρατίας ήταν τα τζαμιά. Αμέσως μετά την κατάκτηση προχωρούσαν στην ανέγερση ενός μεγάλου τζαμιούτου Φετιχέ Τζαμί της κατάκτησης (όπως το μάλλον άγνωστο στην Πλάκα, απέναντι από τους Αέρηδες)- ή μετέτρεπαν σε Φετιχέ Τζαμί μια χριστιανική εκκλησία, όπως την Αχειροποίητο στη Θεσσαλονίκη.
Η αρχιτεκτονική των τζαμιών κατατάσσεται σε τρεις περιόδους. Την πρώιμη που βρίσκεται κάτω από την ισχυρή βυζαντινή επίδραση, την κλασική- του 16ου αιώνα- όταν μεσουράνησε ο εξισλαμισμένος Έλληνας αρχιτέκτονας Σινάν Πασάς και την περίοδο από τον 18ο αιώνα, όταν γίνεται το άνοιγμα προς τις δυτικές επιδράσεις.
Πηγή: Τα Νέα, Π.Κατημερτζή, 12/3/09
