O Kωνσταντίνος Καβάφης, βαθύς γνώστης της Ιστορίας, χρησιμοποίησε συχνά τα νομίσματα, ειδικά της Ελληνιστικής εποχής, ως πηγή έμπνευσης στο έργο του. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι τέσσερα από τα ποιήματά του αναφέρονται σε συγκεκριμένα νομίσματα, την εικονογραφία και τις επιγραφές των οποίων ο ίδιος γνώριζε πολύ καλά. Στην έκθεση που εγκαινιάζεται το πρώτο δεκαπενθήμερο του Δεκεμβρίου στο Νομισματικό Μουσείο, ποιήματα και νομίσματα συνδυάζονται και διαλέγονται σε μία συνύπαρξη, που μόνον απρόσμενη δεν είναι.
«Αυτός που εις το τετράδραχμο επάνω…». Η αρχή του ποιήματος του Καβάφη για τον Οροφέρνη, βασιλιά της Καππαδοκίας, επελέγη ως τίτλος της έκθεσης. Με βάση 34 από τα ποιήματα του Καβάφη το Νομισματικό Μουσείο σε συνεργασία με τον καθηγητή, Στέφανο Γερουλάνο, ο οποίος έχει μελετήσει τη σχέση του ποιητή με τα νομίσματα του αρχαίου και βυζαντινού κόσμου, και τη νομισματολόγο, καθηγήτρια, Βάσω Πέννα οργάνωσε την έκθεση στην οποία παρουσιάζονται 176 νομίσματα, δύο μολυβδόβουλλα και ένα χρυσόβουλλο. Το σύνολο πλαισιώνεται από 18 αρχαία αντικείμενα της ελληνιστικής, ρωμαϊκής και παλαιοχριστιανικής Αλεξάνδρειας, τα οποία προήλθαν από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αλλά και από κάποια προσωπικά αντικείμενα του ποιητή. Σε μια παλαιά προθήκη του μουσείου τοποθετούνται έτσι σχεδιάσματα του Καβάφη για το οικόσημό του, επιστολόχαρτα και φάκελοι, καθώς και το βιβλίο του Gustave Schluberger με σχέδια βυζαντινών μολυβδόβουλλων, όλα δάνειο του Σπουδαστηρίου Νέου Ελληνισμού. Σε ένα μικρό τραπέζι εξάλλου τα γυαλιά και δύο πίπες του ποιητή προέρχονται από το αρχείο του Μάνου Χαριτάτου. Δεκατέσσερα από τα νομίσματα και το μοναδικό χρυσόβουλλο της έκθεσης ήρθαν από το Μουσείο Ιστορίας της Βιέννης και δύο νομίσματα από το Cabinet des Μédailles των Παρισίων.
«Κλειδί» της έκθεσης αποτελεί η πρώτη ενότητά της με τίτλο «Νομίσματα», όπου περιλαμβάνονται τέσσερα ποιήματα, στα οποία τα νομίσματα έχουν κυρίαρχη θέση. Ο «Οροφέρνης» εκτός από το δικό του τετράδραχμο πλαισιώνεται και από νομίσματα του παππού του Αντίοχου Γ΄, του πατέρα του Αριαράθη Δ΄ της Καππαδοκίας, αλλά και του προστάτη του Δημητρίου Σωτήρος. Στο ποίημα «Φιλέλλην» κάποιος ηγεμόνας από την Παρθία δίνει οδηγίες για τη χάραξη νομίσματος με το πορτρέτο του, στα ελληνικά βεβαίως. Και η απόδειξη είναι τα νομίσματα πάρθων ηγεμόνων με τις ελληνικές επιγραφές. Νομίσματα βασιλέων της Βακτρίας στα ελληνικά και στα ινδικά (στις δύο όψεις του ιδίου κέρματος) αναφέρονται στο ποίημα «Νομίσματα», ενώ στο «Σκλάβος και Δούλος» με ήρωα έναν σκλάβο, ο οποίος επί βασιλείας Σεπτιμίου Σεβήρου καταμετρά τα κέρματα την ώρα που παράγονται, παρουσιάζονται νομίσματα ακριβώς αυτής της εποχής.
Οι άλλες ενότητες της έκθεσης είναι κατά κύριο λόγο χρονολογικές: Νομίσματα αθηναϊκά αλλά και χρυσοί περσικοί «δαρεικοί» και «σίγλοι» αναφέρονται στην ενότητα «Αρχαίαι Ημέραι». Ιδιαίτερη έμφαση στην ενότητα «Ελλαδικαί Ημέραι» δίνεται στον Δημήτριο Πολιορκητή, ο οποίος όταν νικήθηκε από τον Πύρρο και τον εγκατέλειψαν οι Μακεδόνες έβγαλε τα βασιλικά του ρούχα και έφυγε από το πεδίο της μάχης («.. κάμνοντας όμοια σαν ηθοποιός που όταν η παράστασις τελειώσει αλλάζει φορεσιά κι απέρχεται»). Και στην ενότητα «Μικρασιατικαί Ημέραι» παρουσιάζονται νομίσματα των βασιλείων του Πόντου και της Αρμενίας.
Νομίσματα των Πτολεμαίων της Αιγύπτου, των Σελευκιδών της Συρίας καθώς και ρωμαϊκά του 1ου αι. π.Χ. αλλά και αντικείμενα της ίδιας εποχής περιλαμβάνονται στην ενότητα «Αλεξανδριναί Ημέραι» με ποιήματα που αναφέρονται στην αγαπημένη πόλη του ποιητή: «Η δόξα των Πτολεμαίων», «Πρέσβεις από την Αλεξανδρεια», «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον» κ.ά. Ο αυτοκράτορας Ιουλιανός και ο Μέγας Κωνσταντίνος είναι τα βασικά πρόσωπα της ενότητας «Ιουλιαναί Ημέραι». Οι «Βυζαντιναί Ημέραι» αναφέρονται στους Κομνηνούς, στους Παλαιολόγους, στον οικογενειακό τους περίγυρο, στην παρακμή του Βυζαντίου. Ιδιαίτερη θέση τέλος έχει το ποίημα «Περιμένοντας τους βαρβάρους», με νομίσματα βαρβαρικών φυλών όπως οι Βησιγότθοι, οι οποίοι είχαν κόψει σόλιδο στο όνομα του αυτοκράτορα Ονωρίου τον 5ο αι. μ.Χ.
Πηγή: Το Βήμα, Μ. Θερμού (23/11/08)
