Διαλυμένη εις τα εξ ων συνετέθη, με την πρώτη ματιά έμοιαζε με σωρό από πέτρες και χώμα. Η σωριασμένη στο έδαφος της αρχαίας Μεσσήνης Παλαίστρα —αναπόσπαστο τμήμα του Γυμνασίου, όπου γυμνάζονταν οι έφηβοι— μέσα στη χρονιά που πέρασε αναδύθηκε από τις στάχτες της και έρχεται να προσθέσει ένα ακόμη πολύτιμο κομμάτι στο παζλ της καλύτερα σωζόμενης ελληνιστικής πόλης, αλλά και να «μιλήσει» για την πόλη που ίδρυσε ο Επαμεινώνδας το 369 π.Χ.
«Βρισκόμασταν μπροστά σε ένα σωριασμένο μνημείο», λέει στα «ΝΕΑ» ο διευθυντής της ανασκαφής της αρχαίας Μεσσήνης από το 1987 καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας Πέτρος Θέμελης. «Είχε καταρρεύσει το ανάλημμα ύψους 4 μ. και είχε παρασύρει τους κίονες και το οικοδομικό υλικό της Παλαίστρας σε άλλο επίπεδο». Λίθο τον λίθο η Παλαίστρα, στην άκρη του Γυμνασίου, πήρε μορφή: ένα περίστυλο οικοδόμημα διαστάσεων περίπου 40Χ60 μ. με δωμάτια για διάφορες χρήσεις περιμετρικά (αποδυτήρια, αλειπτήρια κ.λπ.). Στο κέντρο υπήρχε ένας χώρος με άμμο για να εξασκούνται οι έφηβοι και τα ίχνη ενός ναΐσκου αφιερωμένου στον Ερμή (όπως μαρτυρά επιγραφή) — προστάτη των εφήβων. Τρία βάθρα δε, ανάμεσα στους κίονες, δείχνουν πως κάποτε φιλοξενούσαν χάλκινους ανδριάντες γυμνασιαρχών.
Την έκπληξη όμως αποτέλεσαν δύο κίονες στη βόρεια πλευρά, όπου πάνω τους είχαν χαραχτεί οι κατάλογοι των εφήβων που ασκούνταν στην Παλαίστρα κατά φυλές, «που στην ουσία ήταν τα μεγάλα τζάκια της πόλης. Πρόκειται για πολύ σημαντικό εύρημα καθώς μέχρι σήμερα γνωρίζαμε από επιγραφές ότι η Παλαίστρα ήταν σε χρήση έως τον 1ο αι. μ.Χ. Με τους νέους καταλόγους αποδεικνύεται πως το μνημείο λειτουργούσε τουλάχιστον ώς το 188 μ.Χ. και κατά συνέπεια η πόλη βρισκόταν σε ακμή, την στιγμή που ο ρωμαϊκός κόσμος αρχίζει να δείχνει σημάδια πτώσης. Επιπλέον μαθαίνουμε τη γενεαλογική συνέχεια των οικογενειών της Μεσσήνης, που είναι οι καλύτερα τεκμηριωμένες στην Πελοπόννησο», επισημαίνει ο Πέτρος Θέμελης.
Ποιοι και πόσοι ήταν όμως οι νέοι που φοιτούσαν στην Παλαίστρα; «Περίπου 50 με 60 ανά έτος και από τις πέντε φυλές της Μεσσήνης και όλοι γόνοι πλούσιων οικογενειών, καθώς επικρατούσε το τιμοκρατικό σύστημα. Είναι ενδιαφέρον το ότι τα ονόματα που βλέπουμε στους καταλόγους συχνά τα συναντάμε αργότερα να κατέχουν μεγάλα αξιώματα στην πόλη, όπως εκείνα του γυμνασιάρχου, του αγορανάμου, του ιερέα του Διός Ιθωμάτα —κάτι ανάλογο του αρχιεπισκόπου—, αλλά και του γραμματέα των συνέδρων, δηλαδή του πρωθυπουργού».
Γιατί όμως δεν υπάρχουν συνεχείς κατάλογοι των νέων (ηλικίας 17-20 ετών) που σύχναζαν στην Παλαίστρα; «Κατάλογοι υπήρχαν πάντα, απλώς καταγράφονταν σε φθαρτό υλικό. Η αναγραφή τους σε στήλη δηλώνει την αλλαγή της νοοτροπίας και δη των γυμνασιαρχών, διότι εκείνοι πληρώνουν για να γραφεί ο κατάλογος στην πέτρα. Θέλουν να μείνει πάνω σε άφθαρτο υλικό τόσο το όνομά τους όσο και των γιων τους, καθώς το όνομα του παιδιού τους έμπαινε πρώτο αμέσως μετά το δικό τους. Υπάρχουν χρονιές που δεν έχουμε κατάλογο σε πέτρα, διότι ο γυμνασίαρχος αποφάσισε να κάνει κάποιο άλλο έργο, όπως η κατασκευή του προπύλου».
Τριπλός τάφος δίπλα στην Παλαίστρα
Μία ακόμη έκπληξη περίμενε την αρχαιολογική σκαπάνη κάτω από τα σωριασμένα κατάλοιπα της Παλαίστρας. Ένα παραλληλόγραμμο οικοδόμημα με διάδρομο και τρία δωμάτια πάνω σε ένα πόδιο (βάθρο), με τρία σκαλοπάτια και αέτωμα. «Πρόκειται για ένα εξέχον ταφικό μνημείο», εκτιμά ο καθηγητής Πέτρος Θέμελης που δεν έχει προχωρήσει ακόμη στο άνοιγμα των τριών τάφων των οποίων το κάλυμμα έχει κρίκο για να ανοίξει. Εικάζει πως οι νεκροί που είχαν ταφεί εκεί πρέπει να ήταν σημαίνουσες προσωπικότητες της Μεσσήνης.
Πηγή: Τα Νέα, 30/9/2008 (Μαίρη Αδαμοπούλου)
