Στην εποχή του Σιδήρου (β΄μισό του 7ου αιώνα έως και το 580 π.Χ.) ανάγονται τα νέα ευρήματα των ανασκαφικών ερευνών της ΙΖ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στην Πελλαία χώρα (την ευρύτερη περιοχή του σημερινού νομού Πέλλας – κοντά στην τότε ακτογραμμή του Θερμαϊκού κόλπου).
«Η χρονολόγηση των παλαιότερων τάφων των ταφικών συστάδων του δυτικού νεκροταφείου του Αρχοντικού πιστοποιεί ότι η εγκατάσταση των Μακεδόνων στην περιοχή είχε γίνει ήδη στο β΄ μισό του 7ου π.Χ.», υπογραμμίζει ο επικεφαλής της ανασκαφής της ΙΖ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Παύλος Χρυσοστόμου.
Ο οικισμός του Αρχοντικού, που βρίσκεται σε απόσταση πέντε χιλιομέτρων από την Πέλλα και δέκα χιλιόμετρα από τον Αξιό είναι ήδη γνωστό πως κατοικείται από την αρχαιότερη νεολιθική περίοδο (6η χιλιετία π.Χ.) έως και τα υστεροβυζαντινά χρόνια (14ος αι.).
Σύμφωνα με τους επικεφαλής της ανασκαφής Παύλο και Αναστασία Χρυσοστόμου – τμηματάρχες της ΙΖ΄Εφορείας Αρχαιοτήτων: «Κατά τη διάρκεια των προϊστορικών και των ιστορικών χρόνων έως και το τέλος του 5ου αιώνα π.Χ., όταν η Πέλλα επιλέχθηκε από τον βασιλιά Αρχέλαο (τέλος 5ου αιώνα π.Χ.) ως νέα πρωτεύουσα της Μακεδονίας, αποτελούσε τη σημαντικότερη πόλη της βόρειας Βοττιαίας (περιοχή μεταξύ των ποταμών Αξιού και Λουδία)».
Οι παλαιότεροι αρχαϊκοί τάφοι των νεκροταφείων του Αρχοντικού και των άλλων αστικών κέντρων (Αιγών, Βέροιας, Μίεζας, Έδεσσας) της Κάτω Μακεδονίας με προϊόντα τέχνης από τη Χαλκιδική, τη νότια Ελλάδα, τα νησιά του Αιγαίου και την Ιωνία χρονολογούνται γύρω στο 580 π.Χ. Υπάρχει δηλαδή άνοιγμα της μακεδονικής αγοράς και της οικονομίας από την αρχή της βασιλείας του Αλκέτα, πατέρα του Αμύντα Α΄.
Μετά από αυτό το χρονικό όριο επιβεβαιώνεται η πρόσβαση του πληθυσμού σε σταθερά μεγάλες ποσότητες ειδών πολυτελείας και πρώτων υλών, πιστοποιώντας την ανάπτυξη στη μακεδονική κοινωνία πολυσύνθετων μορφών οργάνωσης. Η απόκτηση τέτοιων αγαθών προϋποθέτει πρόσβαση σε νέες πηγές πλούτου (εδάφη, μεταλλεία, εμπόριο κτλ.), παραγωγή πλεοναζόντων προϊόντων και πολιτική οργάνωση με την ενίσχυση και εδραίωση της δυναστείας των Τημενιδών. Η πρώιμη επέκταση των Μακεδόνων (από το 650 π.Χ. και μετά), οφείλεται στη στρατιωτική οργάνωση της μακεδονικής κοινωνίας και κατά συνέπεια της δημιουργίας του πυρήνα του εθνικού στρατού.
Την τελευταία οκταετία (2000-2008) ανασκάφτηκαν 915 ταφές στο δυτικό νεκροταφείο του Αρχοντικού. Η έκταση της ανασκαφής δεν ξεπερνά τα δέκα στρέμματα σε σύνολο 200 στρεμμάτων του εντοπισθέντος νεκροταφείου.
Τα ευρήματα ήταν εντυπωσιακά και τα πλέον «χρυσοφόρα» των ανασκαφών των τελευταίων ετών. Μεγαλύτερη εντύπωση είχαν προκαλέσει οι χρυσές μάσκες νεκρών πολεμιστών, αλλά και τα χρυσά προσωπεία και κοσμήματα στις γυναικείες ταφές.
Πηγή: in.gr, 11/9/08 (Newsroom ΔΟΛ, με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ)
