Ένα από τα διασημότερα εκθέματα του Βρετανικού Μουσείου από τη δεκαετία του 1860, το άγαλμα του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού, αποτελεί προϊόν εσφαλμένης αποκατάστασης κατά τον 19ο αιώνα.
Η αποκάλυψη έγινε κατά τη διάρκεια ελέγχου ρουτίνας, στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τα εγκαίνια έκθεσης του Βρετανικού Μουσείου, αφιερωμένης στον αυτοκράτορα Αδριανό. Οι υπεύθυνοι του Μουσείου αποφάσισαν, λοιπόν, να προχωρήσουν σε μια κίνηση θεαματική, αλλά και σπάνια, για το πεδίο της αρχαιολογίας: να «αποκεφαλίσουν» το αρχαίο άγαλμα.
Συνήθως, ο Αδριανός απεικονίζεται είτε με στρατιωτική ενδυμασία, είτε γυμνός σαν τον θεό Άρη, είτε ενδεδυμένος με ρωμαϊκή τήβεννο, ενώ υπάρχουν και αρκετές αναπαραστάσεις που τον δείχνουν κυριολεκτικά να ποδοπατά το σώμα κάποιου εχθρού. Το συγκεκριμένο άγαλμα, που αποτελούσε μία από τις σπάνιες ολόσωμες απεικονίσεις του αυτοκράτορα με ελληνική ενδυμασία, έχει συμπεριληφθεί σε πολλές βιογραφίες του ως απόδειξη της αγάπης του για τον ελληνικό πολιτισμό. Είναι γνωστό ότι ο Αδριανός ήταν λάτρης του ελληνικού πολιτισμού, τόσο ώστε οι εχθροί του να τον αποκαλούν σκωπτικά “Graeculus” (Γραικύλο).

Η «ανατροπή»
Το άγαλμα είχε εντοπιστεί, ανάμεσα σε άλλα αγάλματα, από δύο αξιωματικούς του βρετανικού ναυτικού το 1861, στα ερείπια ναού του Απόλλωνα στην Κυρήνη (σημερινή Λιβύη). Ήταν σπασμένο σε αρκετά κομμάτια, τα οποία στάλθηκαν στο Λονδίνο για να συναρμολογηθούν, και στη συνέχεια εκτέθηκε στο Βρετανικό Μουσείο.
Πρόσφατα, όμως, η συντηρήτρια Tracey Sweek, ξεκινώντας έναν έλεγχο ρουτίνας και ρίχνοντας μια πιο προσεκτική ματιά στο άγαλμα, διαπίστωσε έκπληκτη ότι οι αναλογίες του φαίνονταν λανθασμένες. Το κεφάλι έδειχνε να είναι σε λάθος μέγεθος σε σχέση με το σώμα, και υπερβολικά προτεταμένο. Οι αναλύσεις που ακολούθησαν απέδειξαν ότι η εργασία αποκατάστασης που είχε γίνει όταν αποκαλύφθηκε το άγαλμα δεν ήταν σωστή. Η κεφαλή είναι αναμφίβολα του Αδριανού, όμως το σώμα στο οποίο είναι προσαρτημένη εδώ και 150 χρόνια ανήκει σε κάποιον άλλο.
Μια επίστρωση από γύψο κάλυπτε το σημείο της ένωσης κεφαλής-σώματος. Μετά την αφαίρεση του γύψου, οι συντηρητές διαπίστωσαν ότι οι πτυχώσεις του ενδύματος συνεχίζονταν και κάτω από το γύψο, ενώ παράδοξη ήταν και η στάση του κεφαλιού.
Κατάλαβαν, έτσι, ότι τα δύο τμήματα αποκλείεται να αποτελούσαν μέρη του ίδιου συνόλου, ενώ μεγάλη είναι και η πιθανότητα τα χέρια να έχουν προστεθεί εκ των υστέρων, ίσως από δύο ξεχωριστά αγάλματα.
Το άγαλμα θα παρουσιαστεί στην έκθεση που εγκαινιάζεται στις 24 Ιουλίου, με το κεφάλι στη θέση του, αλλά συνοδευόμενο από μια εξήγηση για τη «δανεική» ενδυμασία του Αδριανού.

B.H.

Πηγή: Le Figaro, 23/6/2008 (Éric Biétry-Rivierre)