Το ότι συχνότατα η πολιτική σκοπιμότητα καθοδηγεί την αρχαιολογική σκαπάνη είναι γνωστό. Έχει ασχοληθεί μέχρι και το Χόλιγουντ. Βέβαια, ούτε ο Ιντιάνα Τζόουνς ούτε η Λάρα Κροφτ θα μπορούσαν να ξεμπερδέψουν το κουβάρι της διαπλοκής αρχαιολογίας και πολιτικής που ξετυλίχθηκε προκειμένου να συγκροτηθεί το εθνικό κράτος της Αλβανίας. Το καταφέρνει, ωστόσο, ένας υπαρκτός «αρχαιολόγος της δράσης», ο Ακης Τσώνος. Είναι το θέμα του βιβλίου του «Σκάβοντας στην Αλβανία, Ιστορία και ιδεολογία των αρχαιολογικών ερευνών κατά το 19ο και 20ό αι.», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ισνάφι».
Ο Α. Τσώνος πραγματεύεται το άγνωστο εν πολλοίς κομμάτι της ανασκαφικής ιστορίας και φωτίζει το γεωπολιτικό παιχνίδι στο οποίο συμμετείχε η αρχαιολογία.
Ως ιδρυτικό μέλος του ΙΔΙΠΟΣ (Ινστιτούτο Διαβαλκανικής Πολιτισμικής Συνεργασίας) ο συγγραφέας έχει ερευνήσει επί πολλά χρόνια το «έδαφος» της Αλβανίας.
Η ιστορία που μας διηγείται στο βιβλίο του έχει αρκετή πλοκή: Οι πρώτες, ερασιτεχνικές αρχαιολογικές επισκέψεις στην Αλβανία έγιναν στην περίοδο της Αναγέννησης. Η κυρίως ιστορία, όμως, άρχισε τον 19ο αι., όταν έγινε φανερό ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατέρρεε. Οι Μεγάλες Δυνάμεις άρχισαν να ορέγονται τη Βαλκανική. Για να επιτευχθεί, όμως, η επιθυμητή επιρροή έπρεπε να οικειοποιηθούν το παρελθόν μέσω των ανασκαφών. Εδώ υπήρχε μια ιδιαίτερη δυσκολία: Πού θα στηριζόταν η εθνική ιδέα, όταν η κοινωνία ήταν ένα μωσαϊκό διαφορετικών φυλών, θρησκευτικών δογμάτων, γλωσσών και διαλέκτων;
Το βιβλίο παρακολουθεί λεπτομερώς το «σκάψιμο» της Αλβανίας μέχρι και τις μέρες μας. Πότε άραγε διαπιστώθηκε ο ασφυκτικότερος έλεγχος στην έρευνα;
Ο συγγραφέας διακρίνει σαφώς την περίοδο του μεταπολεμικού καθεστώτος. Η πίεση για την τόνωση του εθνικού αισθήματος ήταν τότε ιδιαίτερα ασφυκτική. Αυξήθηκαν μεν οι ανασκαφές, κατευθύνονταν όμως σε συγκεκριμένες περιόδους, όπως των προϊστορικών θέσεων, των αρχαίων Ιλλυριών αλλά και του Μεσαίωνα.
Σε γενικές γραμμές η ιστορία της σκαπάνης στη γείτονα, όπως άλλωστε και στις περισσότερες περιπτώσεις, αποδεικνύει ότι υπερτονίστηκαν εποχές και αγνοήθηκαν άλλες, π.χ. η βυζαντινή. Η περίοδος κατά την οποία το μεγαλύτερο τμήμα των Βαλκανίων αποτελούσε κομμάτι μεγάλων πολυεθνικών αυτοκρατοριών με χαλαρή εθνική συνείδηση αγνοήθηκε σκοπίμως, υποστηρίζει ο συγγραφέας. Η εθνική ιδέα κινδύνευε από την εξαιρετική πολιτιστική ποικιλία που αναπτύχθηκε σε αυτό το μωσαϊκό φυλών, θρησκειών και γλωσσών που ήταν τα Βαλκάνια.
Μπορούμε να ελπίζουμε σε επιστημονικά αντικειμενική ερμηνεία των αρχαιολογικών ευρημάτων σήμερα, που η αρχαιολογία αυτονομήθηκε ως επιστήμη; «Δεν ξέρω αν είναι εφικτή η αντικειμενικότητα αλλά ξέρω ότι είναι εφικτή η υπεύθυνη και ειλικρινής δουλειά, η οποία φαίνεται και ως προς τα συμπεράσματα», απαντά ο Α. Τσώνος. «Όταν κοιτάς τα ευρήματά σου και ξέρεις τι σου λένε, δεν μπορεί να υποκρίνεσαι ότι βλέπεις κάτι άλλο».
A.M.
Πηγή: Ελευθεροτυπία, Ε. Κοντογεωργίου,12/7/09
http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes&id=62350
