Ομόφωνα ψηφίστηκε στη Θεσσαλονίκη, έπειτα από τριήμερη διαβούλευση, η «Χάρτα για την Προστασία των Μνημείων Βυζαντινής Κληρονομιάς». Στη «Χάρτα της Θεσσαλονίκης» οι επίσημοι αξιωματούχοι συναποφάσισαν τους όρους προστασίας, διαχείρισης, ανάδειξης και ένταξης στο σύγχρονο πολιτιστικό γίγνεσθαι μνημείων κτισμένων σε εδάφη της πρώην βυζαντινής αυτοκρατορίας που εκτείνεται χρονικά σε 11 αιώνες και γεωγραφικά σε τρεις ηπείρους, ενώ σήμερα βρίσκονται σε εδάφη με διαφορετικές κουλτούρες, γλώσσες και θρησκείες.

Η ψήφιση της «Χάρτας» ήρθε ως επισφράγισμα πολυετούς διαδικασίας τεσσάρων συνολικά διεθνών συνδιασκέψεων που πραγματοποιήθηκαν απο το 2001 στη Θεσσαλονίκη (2001, 2003, 2006 και σήμερα) με διοργανωτή και συντονιστή το Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (ΕΚΒΜΜ).

Πρόκειται ουσιαστικά για ενα μακροσκελές κείμενο αρχών που στόχο έχει να καταστεί εύχρηστο επιστημονικό εργαλείο για τα εμπλεκόμενα κράτη που έχουν στα εδάφη τους βυζαντινά μνημεία (μεμονωμένα μνημεία, κτίρια, τόπους, αρχιτεκτονικά σύνολα, μοναστηριακά συγκροτήματα, οικιστικά σύνολα, οχυρωματικά έργα και έργα υποδομής, αρχαιολογικούς χώρους και ιερούς τόπους). Οι αρχές ουσιαστικά παραινούν (μπορούν να επηρεάσουν ή να ενσωματωθούν) τις εθνικές νομοθεσίες για την προστασία, τον εντοπισμό, την έρευνα, την καταγραφή και την ένταξη στη ζωή των σύγχρονων κοινωνιών, όπου θα «διηγούνται» τη μακραίωνη ιστορία τους στους πολίτες των χωρών στις οποίες ανήκουν και στους επισκέπτες τους.

«Η συζήτηση για την προστασία του παρελθόντος από το παρόν δεν ήταν ποτέ εύκολη, χωρίς διλήμματα, δύσκολες αποφάσεις και λεπτές ισορροπίες. Γίνεται δε ακόμη πιο σύνθετη, αν ληφθούν υπόψη τα διαφορετικά πολιτικά, κρατικά και πολιτισμικά πλαίσια στα οποία εντάσσονται τα μνημεία σήμερα – πλαίσια που κάποιες φορές αφήνουν, με επιλογές ή παραλείψεις, μνημεία να υποβαθμιστούν. Τα παραδείγματα είναι πολλά: βυζαντινά μνημεία, αλλά και οθωμανικά και, σε ακραίες περιπτώσεις, ακόμη και μνημεία της αρχαιότητας, έχουν κατά καιρούς καταστραφεί. Ζούμε όμως σε μια εποχή που πέρα από τη σημασία των μνημείων για την εκάστοτε εθνική κληρονομιά, αναγνωρίζουμε και τη σπουδαιότητά τους ως στοιχείων της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς. Εδώ, η ευθύνη του ενός συναντά αυτή των πολλών και αντίστροφα, και η συζήτηση και συνεργασία όλων μας είναι απαραίτητη» τόνισε στο χαιρετισμό της προς τη Συνδιάσκεψη η υπουργός Πολιτισμού Μυρσίνη Ζορμπά, χαιρετίζοντας την πρωτοβουλία της υπογραφής της Χάρτας Προστασίας για τα Βυζαντινά Μνημεία και ευχόμενη –όπως υπογραμμίζει– «να συμβάλει τόσο στην προστασία και ανάδειξη των μνημείων όσο και στη φιλία και συνεργασία μεταξύ των κρατών και των λαών, που μοιράζονται στην καθημερινότητά τους τα υλικά και άυλα κατάλοιπα της βυζαντινής κληρονομιάς».

Στη διεθνή συνδιάσκεψη της Θεσσαλονίκης, που πραγματοποιήθηκε στο αμφιθέατρο «Στέφανος Δραγούμης» του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, μετείχαν εκπρόσωποι από Αίγυπτο, Αλβανία, Αλγερία, Αρμενία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Γεωργία, Ελλάδα, Ιορδανία, Ισπανία, Ισραήλ, Ιταλία, Κροατία, Κύπρο, Λίβανο, Παλαιστίνη, Ρουμανία, Σερβία, Συρία, Μπαχρέιν και Μαρόκο – ενώ αρχικά είχε προγραμματιστεί και η συμμετοχή της Τυνησίας και της ΠΓΔΜ που ματαιώθηκε τελικά.

Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον αλλά και τον αποτροπιασμό των συνέδρων για την ολική καταστροφή και εμπορευματοποίηση βυζαντινών μνημείων, ειδικά στην περιοχή της Βόρειας Συρίας λόγω του πολυετούς πολέμου, προκάλεσε στη διεθνή συνδιάσκεψη η εισήγηση του Σύρου αρχαιολόγου καιαναπληρωτή διευθυντή στη Διεύθυνση Αρχαιολογικών Ανασκαφών του υπουργείου Πολιτισμού της Αραβικής Δημοκρατίας της Συρίας Hammam Saad, με θέμα «Η σημερινή κατάσταση των μνημείων της Συρίας».

Με την ολοκλήρωση της διαβούλευσης και την ψήφιση της Χάρτας, το κείμενο της θα κατατεθεί στην UNESCO για επικύρωση, και θα παραμείνει ανοιχτή για προσχωρήσεις και άλλων χωρών στα εδάφη των οποίων υπάρχουν βυζαντινά μνημεία.