Τον Σεπτέμβριο 2016 ολοκληρώθηκαν τα έργα μερικής αποκατάστασης του Κάστρου του Άργους, στην κορυφή του λόφου της Λάρισας (287 μ. ύψος), τα οποία χρηματοδοτήθηκαν από ευρωπαϊκό-επιχειρησιακό Πρόγραμμα του 2007-2013. Πρόκειται για ένα από τα αρχαιότερα οχυρά του ελληνικού χώρου, αφού οι πρώτες οχυρώσεις ανάγονται στην Προϊστορική Εποχή (Πελασγικό τείχος, του οποίου σώζονται σε ικανό ύψος οι βάσεις), ενώ η σημερινή σύστασή του ανάγεται στους χρόνους του Βυζαντίου, της Φραγκοκρατίας και των Οθωμανών. Επί Φράγκων και Βενετών υπήρξε ένα από τα τέσσερα ισχυρότερα κάστρα της Πελοποννήσου. Αλλά ενώ εκείνα του Παλαμηδίου και του Χλεμουτσίου αποκαταστάθηκαν πλήρως εδώ και αρκετά χρόνια, το Κάστρο του Άργους είχε αφεθεί στην τύχη του μέσα στους αιώνες που πέρασαν.

Οι ζημιές και οι καταρρεύσεις υπήρξαν μεγάλες. Τείχη και πύργοι φθείρονταν και υποχωρούσαν, δίχως να αναλαμβάνεται καμία φροντίδα για τη συντήρησή τους. Μόλις το 1972 λήφθηκε μια πρώτη σωστική μέριμνα, για το ανατολικό τμήμα του εσωτερικού τείχους και πολύ μικρό τμήμα του δεύτερου εξωτερικού, λόγω του κινδύνου που δημιουργούσε η επισφαλής κατάστασή τους, όχι μόνο για τους επισκέπτες αλλά και για τις κατοικίες και τους κατοίκους του Άργους στους ανατολικούς πρόποδες της Λάρισας. Ρίχτηκε, λοιπόν, άγριο μπετόν για τη στερέωση επισφαλών τμημάτων, το οποίο και παραμένει εμφανές μέχρι σήμερα.

Από το Υπουργείο Πολιτισμού εκπονήθηκε και κυκλοφόρησε προ μηνών ένα φυλλάδιο, κατατοπιστικό για τις εργασίες μερικής αποκατάστασης, αλλά δυστυχώς σε αυτό δεν αναφέρεται ότι εκπονήθηκε και πλήρης τοπογραφική μελέτη από το γραφείο του Αργίτη τοπογράφου Γιάννη Ρουβέλα, μέσα από την οποία αποκαλύφθηκε ότι η εν μέρει γνωστή τρίτη ζώνη τείχους του Κάστρου έχει, κατά ένα μέρος, καταπατηθεί από το γυναικείο μοναστήρι της Αγ. Μαρίνας, αλλά και ότι προεκτεινόταν προς τον γειτονικό λόφο της Ασπίδας ή Δειράδος, πράγμα που θα έπρεπε να εμφανίζεται, κατά τη γνώμη μας, και στο ενημερωτικό φυλλάδιο.

Αλλά οι φθορές και καταστροφές στο Κάστρο δεν οφείλονται μόνο στην πάροδο του χρόνου και στην πλήρη έλλειψη συντήρησής του. Όπως έδειξε και ο αείμνηστος καθηγητής Χαρ. Μπούρας, στη γνωστή μελέτη του για τον βυζαντινό ναό της Παναγίας της εποχής των Κομνηνών (12ος αι.), σε τόμο του B.C.H., ο Ολλανδός αρχαιολόγος Βίλχελμ Φόλγκραφ, που πρώτος ανέσκαψε το Κάστρο σε αναζήτηση αποκλειστικά των υπολειμμάτων αρχαίων κτιρίων, κυριολεκτικά «ξεπάτωσε» ό,τι σωζόταν από τον βυζαντινό ναό και κατεδάφισε το βενετικό Διοικητήριο, ενώ ασφαλώς διέλυσε και ό,τι απέμενε από τον οικισμό που είχε δημιουργηθεί μεταξύ εσωτερικού και δεύτερου τείχους, προς ανατολάς. Στον χώρο αυτόν εκκρεμούν μέχρι σήμερα συστηματικές ανασκαφές.

Με τη μερική αποκατάσταση αναστηλώθηκε η προς νότο κύρια πύλη του Κάστρου, ενώ παραμένει ανοιχτό το ρήγμα του τείχους λίγο παρακάτω, που επί δεκαετίες χρησίμευε ως «πύλη» για το σύνολο του Κάστρου, υποβασταζόμενο μέχρι σήμερα με φθαρμένα, πια, ξύλινα δοκάρια. Πολύ σωστά αποκαταστάθηκε η μικρή πύλη επικοινωνίας προς ανατολάς, μεταξύ εσωτερικού τείχους και ελεύθερου χώρου προς το δεύτερο τείχος, ενώ για πρώτη φορά αποκαλύφθηκαν, μέσα στους όγκους μπάζων ιδίως του Φόλγκραφ, σημαντικές ανάγλυφες πλάκες, που εναποτέθηκαν στο Βυζαντινό Μουσείο των Στρατώνων Καποδίστρια.

Ένας μόνο πύργος αναστηλώθηκε, αλλά δεν είναι επισκέψιμος από το εσωτερικό του, ενώ τμήματα του τείχους που είχαν καταπέσει σε ολόκληρα «μπλοκ» παραμένουν στη θέση τους. Παρόλο που με πρωτοβουλία του σωματείου «Αργειακή Πολιτιστική Εταιρεία» είχαν οργανωθεί, για πρώτη φορά στην ιστορία, πολιτισμικές εκδηλώσεις (ιδίως ρεσιτάλ προκλασικής μουσικής – «πρωτιά» για το Άργος και την Αργολίδα, τότε) στη δεκαετία του 1980, στον χώρο μεταξύ εσωτερικού και πρώτου εξωτερικού τείχους, προς ανατολάς, δεν θεωρούμε ότι, με τη μερική αποκατάσταση που περατώθηκε πρόσφατα, είναι δυνατό να γίνει λόγος για τουλάχιστον αξιοπρεπή διοργάνωση πολιτισμικών εκδηλώσεων στο Κάστρο της Λάρισας. Σημειώνουμε ότι το κονδύλι που, τελικά, διατέθηκε για το σύνολο των εργασιών ανήλθε στο ποσό των 945.000 ευρώ. Ενώ για τη βανδαλιστική «ανάπλαση» του ιστορικού κέντρου του Άργους (έχουμε δημοσιεύσει στην «Αρχαιολογία» και στα ηλεκτρονικά αργειακά «Αργολικά» σχετικά άρθρα) δαπανήθηκε  από το ΕΣΠΑ το ποσό των 7,5 εκατομμυρίων ευρώ, με την ευλογία μάλιστα του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.

Κατά τα λοιπά, η κρατούσα διοικητική αδαοσύνη στην πόλη του Άργους κάνει λόγο για την προσέλευση… στιφών τουριστών. Υπό τις παρούσες συνθήκες, μόνο μεμονωμένοι και με ειδικά κίνητρα επισκέπτες είναι πιθανό και δυνατό να επισκέπτονται τόσο το Κάστρο όσο και την ίδια την πόλη του Άργους με την ερειπωμένη αρχαία και νέα αρχιτεκτονική κληρονομιά, στο περιθώριο.

Και πάντως η αμαξιτή-κλιμακωτή οδός που οδηγεί στο Κάστρο, από την ανατολική πλευρά της Λάρισας, είναι σε πολύ κακή κατάσταση.

Βασίλης Δωροβίνης

Δικηγόρος-Πολιτικός Επιστήμονας-Ιστορικός

Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών (2012)

Εικ. 1-2. Τμήματα του τείχους που είχαν καταπέσει σε ολόκληρα «μπλοκ» παραμένουν στη θέση τους. Εικ. 3-4. Το ρήγμα-είσοδος στο Κάστρο του Άργους.