Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, Αλεξάνδρα Καραγεωργίου (επιμ.), Η Νεοκλασσική Αθήνα του Παύλου Μ. Μυλωνά, έκδ. Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα 2017, σελ. 511. ISBN 978-960-404-320-0
Δίγλωσση έκδοση: ελληνικά-αγγλικά
«Ο κλασσικίζων ή νεοκλασσικός πολιτισμός εξαπλώθηκε από την παραμονή της Γαλλικής Επανάστασης έως πέρα από τα μέσα του 19ου αιώνα· στην Ελλάδα μάλιστα έως και τον 20ό αιώνα. Ο Κλασσικισμός κατέκλυσε με τα μνημεία του την δυτική Ευρώπη και τα πολιτιστικά παρακλάδια της, από το Παρίσι έως την Μόσχα και από την Στοκχόλμη έως το Καίηπ-Τάουν. Ο Κλασσικισμός αναδεικνύεται σαν διεθνές φαινόμενο που μοιραίως επιβάλλει μία σχετική ενότητα, απαραίτητο γνώρισμα κάθε ρυθμολογίας. Όπως γράφει ο Quatremere de Quincy το 1798: “Παρατηρείται σ’ όλες τις περιοχές της Ευρώπης μια κοινότητα εκπαιδεύσεως και πληροφορίας, μια, ας πούμε, ταυτότητα γούστου και γνώσεως”.
»Η Γαλλία και η Ιταλία χρησιμοποίησαν περισσότερο πρότυπα ρωμαϊκά και της Αναγεννήσεως. Αντίθετα η Αγγλία και κυρίως η Γερμανία στραφήκαν, ιδίως η τελευταία, με επιμέλεια καθαρά τευτονική, προς ένα “revival”, μίαν “αναβίωση” ελληνική, κυνηγημένη από αρχαιολογικά δεδομένα. Γεγονός είναι πάντως ότι όλοι ξεκινούσαν από μια ταύτιση της Ελλάδος και Ρώμης, όπου ο Βιτρούβιος και οι θεωρίες του εδέσποζαν τελεσιδίκως.
»Αν επιμείναμε στην ανάλυση της δυτικής όψεως αυτού του πολιτιστικού φαινομένου, το κάναμε πολύ δικαιολογημένα για δύο λόγους: πρώτον γιατί αυτή η νεοκλασσική κατεύθυνση της Ευρώπης μεταφυτεύτηκε στην Ελλάδα ως πολιτιστική αξία, αλλά αφ’ ετέρου επειδή το γεγονός αυτό επηρέασε κατά πολύ την μοίρα του έθνους μας, προετοιμάζοντας ψυχολογικώς λαούς και ιθύνοντες της δύσεως προς μία πολιτική διευθέτηση, σχεδόν οριστική, του Ελληνικού Ζητήματος. Με την σύγχρονη ορολογία θα μπορούσε να ισχυρισθεί κανείς ότι ο Κλασσικισμός και οι υπόλοιπες ψυχολογικές του παρενέργειες και συζεύξεις προσέφεραν στην ελληνική υπόθεση μία “καμπάνια δημοσίων σχέσεων” εντελώς πρώτης γραμμής και ουρανόπεμπτη.
»Γοητευμένα από την αποκάλυψη της αρχαίας ελληνικής κουλτούρας, τα ευρωπαϊκά έθνη πίστεψαν ότι αναγνώρισαν σ’ αυτόν τον ξεσηκωμένο λαό τους απογόνους των θεών του Ολύμπου! Έτσι γεννήθηκε ένα αίσθημα συμπαθείας, που πήρε την δύναμη και τις διαστάσεις ενός διεθνούς πνευματικού και παραλλήλως πολιτικού κινήματος. Πρόκειται για τον Φιλελληνισμό…».
Παύλος Μ. Μυλωνάς (από το βιβλίο)
